Het protest tegen de wet-Duplomb, aangenomen op 8 juli, kwam tot uiting in een petitie die 2 miljoen handtekeningen verzamelde (tot en met 28 juli) – genoeg om een nieuw debat in de Nationale Vergadering te openen. De belangrijkste protestpunten betreffen de herintroductie van twee controversiële pesticiden ( acetamiprid en flupyradifuron) en de uitholling van de bevoegdheden van het Franse Nationale Agentschap voor Voedselveiligheid (ANSES) op het gebied van de marketing van pesticiden.
◗ Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door The Conversation
Geconfronteerd met deze ongekende mobilisatie verklaarde de drager van de wet, senator Laurent Duplomb van de Liberale en Democratische Partij , dat de honderdduizenden verzamelde handtekeningen "hem niet veel inspiratie gaven" . Hij vond dat zijn wet " door links werd gedemoniseerd en uitgebuit ".
Een zeer gepolariseerd debat over pesticiden
Voor milieuactivisten en links, gesteund door een deel van de wetenschappelijke gemeenschap, zijn de gevaren van de pesticiden in kwestie alom bekend. Ze vormen meerdere risico's voor de biodiversiteit, met name voor bijen, en roepen ernstige twijfels op over hun neurologische effecten op de menselijke gezondheid, aldus het Europees Voedselagentschap. De hernieuwde goedkeuring van acetamiprid, in 2023 verboden in Frankrijk maar nog steeds toegestaan in Europa, lijkt onaanvaardbaar. Het komt erop neer dat economische belangen voorrang krijgen boven de gezondheid van mens en milieu.
Lees ook
Interview Petitie tegen de Duplomb-wet: “Gezondheid is een van de belangrijkste hefbomen voor ecologisch bewustzijn”
Aan de andere kant is acetamiprid voor boeren en hun vertegenwoordigers, met name voor bieten- en hazelnoottelers, de enige effectieve manier om de groene bladluis te bestrijden die de gevreesde geelzucht overdraagt. In 2020 leidde dit tot een daling van de bietenproductie met een derde, wat leidde tot een toename van de import van met acetamiprid behandelde Braziliaanse en Duitse suiker. Waarom zou de Franse landbouw, bang voor het huidige verlies aan concurrentievermogen, uiteindelijk de prijs moeten betalen voor het verbod?
Het is mogelijk om bieten te beschermen zonder pesticiden
Deze twee verdeelde standpunten lijken nu onverenigbaar. Wat zegt de wetenschap? Ten eerste is het bewijs nu voldoende robuust om vast te stellen dat de gevaren van neonicotinoïden voor mens en milieu te zorgwekkend en te wijdverbreid zijn om ze te bestrijden.
De coatingtechniek (d.w.z. het proces waarbij poeders en vloeistoffen worden gebruikt om een coating rond het zaad te vormen) beperkt de impact van het pesticide niet. Naast de gevaren voor bijen blijft acetamiprid op de lange termijn een gevaar voor het milieu. Het product is in water oplosbaar en zeer mobiel in de bodem, wat enorme risico's voor de biodiversiteit oplevert, zoals blijkt uit het gezamenlijke deskundigenrapport van Inrae en Ifremer uit 2022.
Lees ook
Duplomb Law Ticket : lessen uit een ecologische golf
Maar is het echt mogelijk om producenten te laten lijden onder de concurrentie van geïmporteerde voedingsmiddelen die vol zitten met stoffen die op hun grondgebied verboden zijn? De politieke uitdaging is dus om "biodiversiteit" en "landbouw" samen te brengen. Het deskundigenonderzoek van INRAE toont echter aan dat de landbouw kan vertrouwen op biodiversiteit om volledig bevredigende prestaties te leveren.
Deze aanpak werd gekozen in het suikerbietensectorplan 2020-2023 om het verbod op neonicotinoïden aan te pakken. Het ministerie van Landbouw stelde vervolgens samen met INRAE en het Technisch Instituut voor Suikerbieten een "plan" op om alternatieven voor neonicotinoïden te vinden.
Er werd een andere manier voorgesteld om gewassen te beschermen: het ging er niet langer om de bladluis aan te pakken die vergeling veroorzaakt, maar eerder de broeinesten die de vergeling bevorderen. De resultaten waren overtuigend: door deze reservoirs te elimineren, konden opbrengsten worden behaald die gelijkwaardig waren aan die met chemische behandelingen. Deze oplossing bleef onvolmaakt, omdat pesticiden als laatste redmiddel konden worden gebruikt (maar in veel kleinere hoeveelheden), maar alleen wanneer chemievrije oplossingen faalden. Bovendien zijn er nog niet voor alle gewassen oplossingen gevonden, met name niet voor hazelnoten.
De wet van Duplomb, een simplistisch en retrograde antwoord
De wet-Duplomb sluit theoretisch aan bij deze plannen, maar kiest in werkelijkheid de tegenovergestelde richting: ze handhaaft chemie als prioritaire oplossing en bekijkt alternatieven slechts oppervlakkig en in de grootste vaagheid. De ontheffingsbesluiten voor het gebruik van neonicotinoïden zullen volgens de wet worden verleend onder voorbehoud van "het zoeken naar een alternatief plan" . Maar hoe zal de nieuwe Ondersteuningscommissie Gewasbescherming, zoals voorzien in de tekst en onder toezicht van het ministerie van Landbouw, deze alternatieven overwegen? Met welke middelen en binnen welk tijdsbestek, wanneer de vergunningsbesluiten in hoog tempo parallel worden ondertekend?
Lees ook
Petitie tot ontcijfering van de Duplomb-wet: de vier redenen voor het ongekende succes
De wet van Duplomb heeft uiteindelijk een krachtig pervers effect: door te kiezen voor de simpelste oplossing, vertraagt ze de zoektocht naar alternatieven voor pesticiden.
Waarom zo'n tegenslag? Waarschijnlijk als reactie op de boerenbeweging van 2024, die de milieunormen "zat" was en die voortdurend dreigt te worden hervat. Maar deze eisen maskeren een diepgeworteld probleem dat ik in mijn werk heb proberen te identificeren: de onverenigbaarheid tussen milieunormen en commerciële eisen, wat ertoe kan leiden dat producenten de wet overtreden wanneer ze pesticiden gebruiken (bijvoorbeeld door de door de regelgeving vastgestelde dosis per hectare te overschrijden).
Maar de Duplomb-wet reageert op een dubbel simplistische manier op deze woede. Ze herhaalt onomwonden de eisen van de 2024-beweging: eisen voor het voortzetten van het gebruik van pesticiden zonder alternatieven, flexibiliteit in de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en versoepeling van de formaliteiten met betrekking tot de omvang van veehouderijen en de toegang tot water (megabassins).
Lees ook
Decryptie: Emmanuel Macron, de Constitutionele Raad en RIP: beroep tegen de Duplomb-wet, ook na het debat in de Algemene Vergadering
Aan de andere kant pakt de wet de werkelijke administratieve lasten die op producenten drukken (aangiften, formaliteiten allerhande) niet aan. Bovendien pakt ze de kern van de concurrentieverstoringen die op supranationaal niveau ontstaan, niet aan.
Om de verstoring te verminderen, moeten goedkeuringsbesluiten op Europees niveau worden geharmoniseerd, en niet alleen op nationaal niveau. De invoering van "spiegelclausules" in internationale handelsovereenkomsten zou het mogelijk maken de import van levensmiddelen die zijn geproduceerd met in Europa verboden fytosanitaire stoffen te verbieden.
Bedreigingen voor Anses
Is de Duplomb-wet slechts een wet die bedoeld is om symbolische signalen naar boeren te sturen, of is het een instrument van een verdergaand regressief beleid op het gebied van het milieu?
Een bepaling in de wet rechtvaardigt deze bezorgdheid. Het betreft de bevoegdheden van het Franse Nationale Agentschap voor Voedselveiligheid (ANSES) met betrekking tot de marketing van pesticiden.
Ter herinnering: vóór 2014 gaf het Ministerie van Landbouw vergunningen voor pesticiden af na een wetenschappelijke beoordeling door het agentschap. Destijds droeg Stéphane Le Foll, toenmalig minister van Landbouw, deze bevoegdheid over aan ANSES om betere garanties te bieden tegen mogelijke belangenverstrengeling tussen het Ministerie van Landbouw en de belangen van de landbouwsector.
Lees ook
Interview: "Door de wet Duplomb worden we gedwongen het groeiende risico op kanker te accepteren", stelt Fleur Breteau van het collectief Cancer Anger.
De opstellers van de wet Duplomb overwogen verschillende mogelijkheden om de bevoegdheden van ANSES te beperken en de bevoegdheden van het ministerie van Landbouw te herstellen. Uiteindelijk werd, gezien de dreiging van het ontslag van de directeur van het agentschap, een compromis gevonden: ANSES zal nu meer verantwoording moeten afleggen aan zijn toezichthoudende ministeries in geval van een vrijlating van een pesticide.
De tekst bevat ook een lijst met "prioritaire toepassingen" van plagen die het nationale productiepotentieel bedreigen. ANSES zal daarom rekening moeten houden met de prioriteiten van het Ministerie van Landbouw bij het vaststellen van het beoordelingsschema voor handelsvergunningen. Kortom, ANSES behoudt zijn prerogatieven, maar gaat nu verder met meer controle, terwijl het alleen om het versterken van zijn bevoegdheden zou moeten gaan.
De afgelopen jaren heeft het ministerie van Landbouw talloze pogingen gedaan om zijn expertise te ondermijnen. In 2023 verzocht het ministerie ANSES specifiek om het verbod op de belangrijkste toepassingen van het herbicide S-metolachloor in te trekken. Hoe onvolmaakt de risicobeoordeling ook is, het agentschap werkt hard aan het consolideren van de wetenschappelijke kennis over de gevaren van pesticiden, met name via een uniek netwerk voor fytofarmacovigilantie in Europa.
De wet-Duplomb lijkt dus een signaal te zijn van een terugkeer naar het tijdperk waarin het ministerie samen met de vakbonden het volledige landbouwbeleid van het land beheerde, zoals zestig jaar geleden met de Franse Landbouwraad (CAF). Gaat dit ten koste van het opschorten van wetenschappelijke prestaties op het gebied van gezondheid en milieu als ze het concurrentievermogen van de landbouw op korte termijn ondermijnen? Toekomstige politieke beslissingen zullen ons in staat stellen deze vraag met meer zekerheid te beantwoorden.
Dit artikel is een opiniestuk, geschreven door een auteur die niet bij de krant betrokken is. Zijn standpunt komt niet overeen met de mening van de redactie.
