Hoe narcisme ieders obsessie werd

Het is een bewijs van onze tijd dat een van de beste films van 2025, HBO's "The Mountainhead", een "Dr. Strangelove"-niveau van absurditeit in de plot heeft, maar toch bijna ingetogen aanvoelt in zijn satire op de belachelijkheid van ons tijdperk . ( Waarschuwing: korte spoiler. ) Het volgt vier tech-bros gedurende een dag waarin de hele wereld letterlijk in chaos en burgeroorlog vervalt, door de introductie van desinformatie zaaiende sociale media tools, met de implicatie dat miljoenen mensen binnen 24 uur omkomen. Maar onze miljardair-hoofdrolspelers – gespeeld door Steve Carell, Jason Schwartzman, Cory Michael Smith en Ramy Youssef – zijn er alleen maar in geïnteresseerd om de situatie te misbruiken om meer geld, macht en status voor zichzelf te vergaren. Doorheen de film noemen de personages routinematig namen van filosofen en auteurs die ze duidelijk nog nooit gelezen hebben, terwijl ze zich overgeven aan bizarre fantasieën over eeuwig leven en het universum regeren als welwillende dictators.

Toch kan "The Mountainhead" niet concurreren met de realiteit. Immers, een zogenaamd ketamineverslaafde Elon Musk heeft harteloos de levensreddende hulp voor honderdduizenden mensen stopgezet door USAID te vernietigen, terwijl hij blijft beweren dat hij de redder van de mensheid is omdat hij ooit Mars zal koloniseren. ( Hij zal het niet doen .) De film werkt alleen omdat hij meedogenloos de ego-waanzin uitbeeldt die zoveel topmanagers in Silicon Valley voedt, nu de techindustrie zijn slangenoliefase ingaat. Schrijver en regisseur Jesse Armstrong geeft nooit toe aan de drang om zijn narcistische hoofdpersonages te humaniseren door ze geheime zachte kanten of grenzen aan hun zelfrespect te geven. Op een gegeven moment vraagt ​​de vervanger van Musk zich zelfs af of andere mensen wel echt zijn, en concludeert hij dat ze dat niet zijn.

Overal waar je online kijkt, wordt tegenwoordig over narcisme gesproken. TikTok staat vol met advies, waarvan het meeste twijfelachtig is, over hoe je kunt zien of iemand een narcist is. De subreddit /raisedbynarcissists heeft meer dan 1 miljoen leden. Sociale media in het algemeen zijn een plek waar beschuldigingen over de stoornis wild om zich heen vliegen, en vaak onterecht. Maar dat was niet altijd zo. Tien jaar geleden was narcisme een weinig besproken persoonlijkheidsstoornis, vooral vergeleken met meer gestigmatiseerde diagnoses, zoals sociopathie of borderline persoonlijkheidsstoornis. Ik zou zeggen dat veel mensen zich er niet eens van bewust waren dat het een psychische aandoening is. Zelfs vandaag de dag wordt het woord 'narcist' nog steeds misbruikt om mensen te beschrijven die gewoon snobistisch of egoïstisch zijn. Toch zit er waarde in al dit gepraat. Het heeft het bewustzijn vergroot dat narcisme een echte psychische stoornis is, en veel mensen geholpen om misbruik of andere relatieproblemen waarmee ze in het verleden te maken hebben gehad, te begrijpen.

Wilt u meer weten over Amanda Marcotte en haar politiek? Meld u dan aan voor haar gratis nieuwsbrief , Standing Room Only.

De directe en duidelijke aanleiding voor deze trend is dat Donald Trump al tien jaar de narcistische droom waarmaakt om een ​​onontkoombare aanwezigheid te zijn. Ik ben geen psycholoog en kan niemand diagnosticeren. Het valt echter niet te ontkennen dat, ongeacht welke checklist van narcistische eigenschappen je ook van welke medische website dan ook afsnoept, Trump tot op zekere hoogte aan iedereen voldoet. ( Dit geldt ook voor sociopathie, die vaak gepaard gaat met narcisme.) Narcisten beweren bijvoorbeeld dat ze het beste van alles willen, en Trump beweert dat hij recht heeft op een gratis privéjet vanuit Qatar omdat die van de Amerikaanse overheid niet zo "indrukwekkend" is.

Handige checklist in grafische vorm. my.clevelandclinic.org/health/disea...

[afbeelding of insluiten]

— Amanda Marcotte ( @amandamarcotte.bsky.social ) 6 juni 2025 om 13:20 uur

Trump beweert stelselmatig perfect te zijn. "Ik geloof niet echt dat ik fouten heb gemaakt," verklaarde Trump in april . Tijdens zijn eerste campagne beweerde hij dat hij christen was, maar hij heeft nooit om vergeving van God gevraagd . Toen hem later werd gevraagd waarom niet, verduidelijkte hij dat omdat hij gelooft dat hij geen fouten maakt . Hij heeft zichzelf een koning en een messias genoemd . Hij schept regelmatig op over zijn uiterlijk op een manier die volledig haaks staat op de realiteit en noemt zijn lichaam "perfect". Zijn aanhangers lachen erom, alsof hij een grapje maakt, maar als je let op zijn toon wanneer hij dit soort dingen zegt, is het duidelijk dat hij geen grapje maakt.

Maar het is niet alleen Trump. De alomtegenwoordigheid van narcisten aan de macht in ons land is de directe oorzaak van zoveel van onze huidige politieke ellende. Musks messiaanse zelfingenomenheid is niet uniek voor hem, maar lijkt een eigenschap te zijn die de techleiders bindt die de afgelopen jaren een scherpe bocht naar rechts hebben gemaakt, zoals Mark Zuckerberg, Peter Thiel en Marc Andreessen. Liberalen maken zich terecht zorgen over dit fenomeen, want narcisten zijn niet alleen irritant, ze zijn ook gevaarlijk, vooral als ze macht en geld hebben.

En toch lijdt het weinig twijfel dat deze kerels miljoenen Amerikanen hebben verleid tot het bevestigen van hun zelfingenomenheid. Trumps loyale aanhangers spreken over hem alsof hij een messias is en beweren vaak letterlijk dat God hem heeft gestuurd om hen te redden. Musk heeft een leger blinde loyalisten online, voornamelijk jonge mannen die geloven in de mythe dat hij een supergenie is, zonder te beseffen dat zijn enige echte talent is dat hij een onzinkunstenaar is die de eer opeist voor andermans werk. De macht van deze mannen hangt af van het overtuigen van miljoenen mensen om de narcistische kijk op zichzelf te geloven. Het is een truc die door bijna elke sekteleider wordt gebruikt.

YouTube-essayist Lindsay Ellis bracht in 2021 een intrigerende video uit over waarom narcisten vaak zulke populaire personages zijn in films en tv-series, met voorbeelden zoals Loki in de Marvel-films of Lucille Bluth in "Arrested Development". Narcisten zijn leuk om te zien in fictie, omdat ze zich gedragen op manieren die de meesten van ons af en toe zouden willen doen, als we niet gehinderd werden door zorgen zoals empathie voor anderen of het moeten verantwoorden van onze daden. We krijgen een plaatsvervangende kick als we zien hoe de narcist de gevoelens van mensen ruwweg ondermijnt of anderen schaamteloos uitbuit. Maar, zoals ze opmerkt, zijn deze personages bijna altijd schurken. Als ze hun blik naar het goede richten, worden ze herschreven als mensen met empathie – helemaal geen narcisten, maar gewoon mensen met een hoge, maar niet-gestoorde mate van egocentrisme.

Maar het plezier dat bioscoopbezoekers beleven aan narcistische schurken verklaart grotendeels de macht die mannen zoals Musk en Trump over hun fans hebben. Dat ze slecht zijn, is de reden waarom hun aanhangers dol op hen zijn. Hun volgers genieten van de fantasie om mensen schaamteloos wreed te kunnen behandelen, zonder angst voor represailles. Wanneer Musk op Twitter mensen belastert met wilde beschuldigingen, zijn zijn fanboys enthousiast. Wanneer Trump gehandicapten of slachtoffers van geweld op zijn bijeenkomsten belachelijk maakt, slikt zijn publiek het in. Gewone mensen kunnen mensen niet zo behandelen, uit angst ontslagen, aangeklaagd of verstoten te worden. Maar ze krijgen een voorproefje van de sadistische fantasie door voor de schurken te supporteren.

Door het toenemende fascisme is een internetspreuk over de onsamenhangende ideologie van rechts, bekend als de Wet van Wilhoit, een cliché geworden: "Er moeten in-groepen zijn die door de wet worden beschermd maar niet gebonden, en buiten-groepen die door de wet worden gebonden maar niet beschermd." Het is de gepolitiseerde versie van narcisme, waarbij je altijd de baas én het slachtoffer bent, en alle anderen slechts toeschouwers of vijanden zijn.

Sociale media verergeren de situatie helaas. Ze geven gedrag dat niet fictief is een vleugje amusement. Wanneer Musk levensreddende programma's vernietigt of Trump onschuldige mensen deporteert om ze in buitenlandse martelgevangenissen te stoppen, wordt dat via hun schermen en online grappen en memes aan hun volgers gepresenteerd. Velen van hen vinden het misschien niet zo leuk om te zien hoe een onschuldig persoon gemarteld wordt als ze het met eigen ogen zouden moeten zien. Maar Trump en Musk het van een afstandje zien doen, voelt als een tv-programma. We zien dit in het toenemende aantal verhalen over Trump-stemmers die flippen wanneer familieleden of vrienden worden gedeporteerd. Het is leuk voor hen als ze het op Twitter zien, maar in het echte leven is het moeilijker te verteren. Toch blijven ze Trump steunen om dezelfde reden waarom het publiek in de rij staat om Tom Hiddleston als Loki in films te zien: de onwerkelijkheid van sociale media geeft hen het gevoel dat het echte leven slechts een leuke, zij het sadistische, fantasie is.

Wat de rest van ons betreft, denk ik dat de fascinatie voor narcisten niet alleen draait om het overleven van een tijdperk waarin we door hen geterroriseerd worden; het gaat ook om ons ego. De angst om narcistisch te zijn achtervolgt begrijpelijkerwijs zovelen van ons in een tijdperk van sociale media, waar het vermogen om aandacht te krijgen wordt beschouwd als de maatstaf voor iemands waarde. Hoeveel volgers heb je? Hoeveel views kun je verdienen voor onze tech-overlords door de betrokkenheid te vergroten bij de gratis content die je op hun platform aanbiedt? Het schept een zeer reële zorg dat we zo zelfingenomen raken dat we het contact met onze menselijkheid verliezen.

Aan de ene kant hoeven mensen zich geen zorgen te maken dat ze klinisch narcisme ontwikkelen, wat andere oorzaken heeft dan "Ik breng te veel tijd door op Instagram". Aan de andere kant hoef je geen narcist te zijn om mensen met je ego te kwetsen. Voormalig president Joe Biden is geen narcist – hij heeft duidelijk empathie voor anderen – maar hij heeft wel een ego dat zo groot is dat het tot zelfbedrog leidt. En die onwil om zijn eigen zwakheden te erkennen, heeft hem onmetelijke schade toegebracht door hem te overtuigen veel te lang in een campagne te blijven die hij niet kon winnen.

De politiek heeft Biden waarschijnlijk te ver in de ego-richting gedreven. Voor de rest van ons schuilt er een reëel gevaar in de prikkels tot egoïsme op sociale media. Het maakt ons ongevoeliger en minder attent tegenover anderen. Het stelt ons in staat om bedrog en liegen te rationaliseren, wat de reden is waarom gewone mensen zonder psychische stoornissen maar al te vaak vrolijk desinformatie delen. Sociale media waren bedoeld om mensen met elkaar te verbinden, maar moedigen mensen aan om zich in zichzelf te keren op manieren die hen en anderen schaden. Het is waarschijnlijk de reden waarom stemmen op Trump voor sommige mensen makkelijker is geworden nadat ze veel te veel tijd online hadden doorgebracht. Dus ja, het is goed om narcisme te haten. Misschien overtuigt het meer van ons om wat harder hun best te doen om minder zelfingenomen te zijn.