Mysterieuze explosie van hoge bloeddruk bij mensen onder de 50 onthuld: het veroorzaakt catastrofale schade en miljoenen mensen lopen risico. Topartsen onthullen nu welke voedingsmiddelen en gewoontes dodelijk kunnen zijn.

Tien jaar geleden lanceerden gezondheidsautoriteiten een gedurfde nationale campagne met een eenvoudige boodschap: pak hoge bloeddruk aan, verlaag het aantal sterfgevallen en bespaar de NHS miljarden.

De noodzaak was groot. Hoge bloeddruk, zoals het medisch bekend staat, treft een derde van de volwassenen en verhoogt het risico op hartaanvallen, beroertes, nierfalen en zelfs dementie aanzienlijk.

Omdat het geen symptomen veroorzaakt, worden veel mensen pas gediagnosticeerd als er ernstige schade is aangericht. Maar als ze vroeg worden ontdekt, zijn deze gevolgen te voorkomen. Daarom heeft de NHS initiatieven uitgerold zoals gezondheidscontroles voor alle 40-plussers en, meer recent, gratis bloeddrukmetingen bij de apotheek. Maar vandaag de dag is het beeld somberder dan ooit. Naar schatting 14 miljoen Britse volwassenen leven nu met een hoge bloeddruk – een cijfer dat gestaag stijgt.

Nierziekten en hartfalen nemen ook toe. Ooit werden ze gezien als een aandoening die alleen bij ouderen voorkomt, maar artsen waarschuwen nu voor een toename van het aantal jongere volwassenen dat dit probleem ontwikkelt. Uit gegevens van de NHS blijkt dat een kwart van de 45- tot 64-jarigen met hypertensie deze niet onder controle krijgt, vergeleken met één op de zeven oudere patiënten. Schokkend genoeg neemt tot wel 80 procent van de gediagnosticeerde patiënten hun medicatie niet correct in.

Maar er zijn eenvoudige stappen om de risico's van hoge bloeddruk te verminderen. En er worden veelbelovende behandelingen ontwikkeld die de noodzaak van dagelijkse tabletten op een dag zouden kunnen elimineren.

Wat is de oorzaak van de toename van het aantal jongere patiënten? Hoe bezorgd moet je je maken? En is het mogelijk om je bloeddruk onder controle te houden zonder medicatie? Onze experts leggen alles uit wat je moet weten...

Volgens de NHS komen hoge bloeddruk en hartproblemen vooral voor bij ouderen, maar rapporten suggereren dat het vooral bij jongeren voorkomt. Is dat echt zo?

Ondanks de wijdverbreide opvatting dat hoge bloeddruk een ouderdomsprobleem is, behandelen artsen steeds vaker jongere generaties.

'Ik werk al twintig jaar in deze kliniek. Toen ik begon, was ongeveer één op de vijf mensen met hypertensie die naar mij werden verwezen jonger dan 30. Dat is makkelijk twee keer zoveel', zegt professor Jacob George, hoofd van de afdeling cardiovasculaire geneeskunde aan de Universiteit van Dundee. 'Nu zou ik zeggen dat één op de drie mensen die naar mij worden verwezen, jong is, en obesitas is de belangrijkste oorzaak – het is echt een van de grootste uitdagingen waar we voor staan.'

Volgens Dr. Pauline Swift, een nefroloog bij Epsom and St Helier University Hospitals NHS Trust en voorzitter van de liefdadigheidsinstelling Blood Pressure UK, vormen mensen tussen de twintig en dertig jaar de 'meerderheid' van haar verwijzingen voor de behandeling van hoge bloeddruk.

Eind vorig jaar werd in het tijdschrift Lancet Neurology een onderzoek uitgevoerd in meer dan 200 landen. Hieruit bleek dat een toename van hoge bloeddruk bij mensen onder de 55 jaar de oorzaak was van een toename in het aantal sterfgevallen door beroertes.

Specialisten volgden duizenden mensen gedurende 30 jaar en stelden vast dat de ziekte verantwoordelijk is voor iets meer dan de helft van alle beroertes.

Toch blijkt uit onderzoek dat slechts een derde van alle jongeren onder de 40 met hypertensie hun bloeddruk onder controle heeft, vergeleken met 54 procent bij oudere volwassenen. Dit komt voornamelijk omdat ze zich er niet van bewust zijn dat ze de aandoening hebben.

Waarom is er dan zo'n toename in gevallen onder jongeren?

Gebrek aan beweging, ongezonde voeding en overmatig alcoholgebruik worden al lang de oorzaak van de toename van hypertensie genoemd. Maar het risico dat chronische stress vormt – vooral onder jongeren – is onderbelicht gebleven.

'Online leven en de verstoring die dit kan hebben op je slaappatroon, heeft op den duur invloed op je bloeddruk', zegt dr. Swift. 'Je kunt een slank en actief jong persoon zijn in je twintiger of dertiger jaren, maar vergeet niet dat we tegenwoordig een meer sedentaire levensstijl hebben. Mensen eten ook wat ze denken dat gezond is, maar bewerkte voedingsmiddelen maken daar onvermijdelijk deel van uit. Onze zoutinname is veel hoger dan 20, 30, 40 jaar geleden.'

Uit onderzoek blijkt dat volwassenen dagelijks tot tien keer de hoeveelheid natrium (het metaalelement in zout) binnenkrijgen die ze nodig hebben voor hun stofwisseling.

Het achterhalen van de oorzaken achter de toename van het aantal gevallen staat nog in de kinderschoenen.

'We kunnen onderliggende genetische risico's niet uitsluiten. Er is gewoon nog niet genoeg onderzoek gedaan om te weten wat die factoren zijn', voegt dr. Swift eraan toe.

Ik aarzel om medicijnen tegen hoge bloeddruk te gebruiken. Wat kan ik nog meer doen?

Veranderingen in levensstijl zijn meestal de eerste stap voordat medicijnen worden voorgeschreven. Als het om voeding gaat, maken experts zich steeds meer zorgen over ultrabewerkte voedingsmiddelen (UPF's).

'We moeten realistisch zijn over de fastfoodlevensstijl die we leiden. Deze calorierijke voedingsmiddelen, rijk aan verzadigde vetten en suikers, zijn zo makkelijk verkrijgbaar', zegt professor George.

De andere voedingskeuze die je kunt maken is betaalbaar en gemakkelijk verkrijgbaar: vezels. In tegenstelling tot andere koolhydraten zoals suiker en zetmeel, worden deze niet door het lichaam opgenomen en helpen ze de darmen gezond te houden.

Onderzoek van vorig jaar concludeerde dat het consumeren van vijf gram extra per dag de hoogste bloeddrukwaarde (systolisch) met 2,8 en de laagste bloeddrukwaarde (diastolisch) met 2,1 zou verlagen.

Universitair hoofddocent Francine Marques, een expert op het gebied van hypertensie aan de Monash University en hoofdauteur van de studie, zegt: 'Ondanks de vele richtlijnen die veranderingen in de levensstijl aanbevelen,

'Als eerstelijnsbehandeling voor hypertensie ontbreken specifieke aanbevelingen met betrekking tot de inname van vezels.'

Als de hoge bloeddruk na drie maanden nog steeds niet daalt, wordt medicatie beschouwd als de meest effectieve vervolgstap.

Er zijn tegenstrijdige adviezen over wanneer u medicijnen moet innemen. Maakt dat uit?

Jarenlang werd Britten geadviseerd om hun bloeddrukmedicatie 's ochtends in te nemen, om te voorkomen dat de bloeddruk de hele dag zou stijgen.

Maar deze historische richtlijn veranderde in 2019 als gevolg van een Spaans onderzoek waaruit bleek dat mensen die 's avonds pillen slikken, hun risico op hartaanvallen, hartfalen of beroertes met ruim 40 procent verlaagden.

Vorige week werd in het tijdschrift JAMA een onderzoek gepubliceerd dat beide beweringen tegenspreekt. De conclusie was dat het medicijn even goed werkt in de ochtend als voor het slapengaan.

'Wij zijn de doorslaggevende factor als het gaat om de vraag of het uitmaakt wanneer je de pillen slikt, en onze bevindingen zijn dat het geen verschil maakt', aldus professor Scott Garrison, hoofdauteur van het onderzoek en deskundige op het gebied van huisartsgeneeskunde aan de Universiteit van Alberta.

Uit een onderzoek uit 2022, gefinancierd door de British Heart Foundation, bleek eveneens dat tabletten even goed werkten, ongeacht wanneer ze werden ingenomen.

'Neem de medicatie regelmatig en elke dag rond hetzelfde tijdstip in. Dat is het allerbelangrijkste', voegt professor George eraan toe.

Ik slik al een tijdje medicijnen tegen een hoge bloeddruk, maar mijn waarden zijn nog steeds niet geweldig. Moet ik me zorgen maken?

De bloeddruk fluctueert van nature gedurende de dag. Daarom meten artsen gemiddelde waarden over weken en zelfs maanden.

Het niet volgens voorschrift innemen van medicijnen blijft echter de meest voorkomende oorzaak van hardnekkig hoge waarden.

Uit onderzoek blijkt bovendien dat ongeveer de helft van alle patiënten binnen een jaar stopt met het slikken van pillen.

Een kwart doet dat slechts 'soms'.

'Medicijnen tegen hoge bloeddruk zijn niet te vergelijken met antibiotica. Je slikt ze niet een week of twee – je hebt er de rest van je leven last van', zegt professor George.

Het kan ook zijn dat veel patiënten verouderde medicijnen gebruiken.

Professor Peter Sever, een expert in klinische farmacologie en therapie aan het Imperial College London, zegt: 'Bètablokkers waren in 1995 het populairste medicijn tegen hoge bloeddruk, maar we zijn verder gegaan dan dat.

'Uit onderzoek is gebleken dat ze veel minder effectief zijn in het voorkomen van beroertes en hartaanvallen dan bijvoorbeeld [nieuwere medicijnen genaamd] ACE-remmers. Ze spelen nu nog maar een zeer beperkte rol bij de behandeling van hypertensie, behalve als derde of vierde medicijn.' ACE-remmers werken door de aanmaak van angiotensine II te remmen, een hormoon dat de bloedvaten vernauwt en de bloeddruk verhoogt.

'Als patiënten weken later nog steeds last hebben van oncontroleerbare waarden, moeten artsen overwegen de dosis aan te passen of een tweede of derde medicijn toe te voegen,' voegt professor Sever toe.

Wat zijn mijn opties als ik nog steeds niet goed op de pillen reageer?

Uit cijfers blijkt dat één op de tien volwassenen niet reageert op bloeddrukbehandelingen.

'Ze hebben een zeer hoog cardiovasculair risico, en waarschijnlijk hart- of nierschade', zegt dr. Swift. 'We zullen zoeken naar onderliggende oorzaken, zoals adrenalineproducerende tumoren.'

Andere bekende mogelijke oorzaken zijn het syndroom van Cushing, een aandoening die wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan hoge niveaus van het hormoon cortisol, of problemen met de bloedtoevoer naar de nieren.

Sommige medicijnen, zoals ibuprofen, ADHD-medicijnen en de anticonceptiepil, kunnen de werking van bloeddruktabletten tegengaan.

Moet de behandeling voor mannen en vrouwen verschillend zijn?

Onderzoeken suggereren dat vrouwen mogelijk in het nadeel zijn als het gaat om hartgezondheid.

Professor Vijay Kunadian, een expert op het gebied van interventionele cardiologie aan de Universiteit van Newcastle, zegt: 'Hartproblemen bij vrouwen moeten mogelijk anders behandeld worden vanwege hun biologie.'

Uit onderzoek is gebleken dat de bloeddruk bij vrouwen niet zo hoog hoeft te zijn om problemen te veroorzaken als bij mannen, omdat de slagaders bij vrouwen een kleinere diameter hebben.

'Er is nog niet genoeg bewijs om te zeggen: 'Ja, vrouwen moeten voor hypertensie worden behandeld met een lagere bloeddruk dan mannen', aldus professor Kunadian.

Wat veel artsen en patiënten ook vaak niet begrijpen, is dat het risico op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten bij vrouwen op middelbare leeftijd ook dramatisch toeneemt als gevolg van hormonale veranderingen die verband houden met de menopauze.

Vóór deze fase, die meestal tussen de 45 en 55 jaar plaatsvindt, beschermt het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen de bloedvaten en houdt ze soepel en verwijd. Maar afnemende oestrogeenspiegels zorgen ervoor dat ze stijver en nauwer worden.

'Als je kijkt naar klinische onderzoeken, zie je dat mannen vaak 75 procent van de vrijwilligers uitmaken', voegt professor Kunadian toe. 'Artsen voelen zich misschien niet op hun gemak om [vrouwen] medicijnen voor te schrijven, omdat er minder bewijs is.'

Zijn er nieuwe behandelingen in aantocht?

Pillen zijn al tientallen jaren de beste behandeling voor hypertensie, maar de bijwerkingen kunnen variëren van hoofdpijn en misselijkheid tot spierkrampen.

Lees meer

Een nieuwe golf van handige behandelingen zou hier binnenkort verandering in kunnen brengen.

Eén daarvan, Zilebesiran, dat wordt geïnjecteerd, bleek in de derde ronde van onderzoeken succesvol in het constant houden van de bloeddruk.

Het medicijn werkt door de aanmaak van angiotensine te remmen. Een laatste, groter onderzoek met duizenden Britten zal naar verwachting al eind dit jaar van start gaan.

Professor Manish Saxena, expert in klinische farmacologie aan Queen Mary University of London en coördinator van de Britse Zilebesiran-studie, zegt: 'We weten dat patiënten niet graag elke dag pillen slikken. Dit zou het begin kunnen zijn van een verschuiving in de manier waarop we bloeddrukmanagement aanpakken.'

Vorige maand werd op de jaarlijkse conferentie van het American College of Cardiology een tweede ronde van een onderzoek naar een ander experimenteel medicijn gepresenteerd, genaamd Lorundrostat. Hieruit bleek dat het twee keer zo effectief was in het verlagen van de bloeddruk als huidige behandelingen.

Professor Sever zegt: 'Ik denk dat beide behandelingen potentieel als eerstelijnsbehandeling met medicijnen kunnen dienen.'