De Eeuwige

Voor het grootste deel van wat we normaal gesproken het grote publiek noemen, is El eternauta nu een Netflix-serie met Ricardo Darín in de hoofdrol. Het eerste seizoen is in première gegaan en een tweede deel is al bevestigd. Een paar weken geleden, tijdens de boekenbeurs van Buenos Aires, was de stad versierd met reclames en kleurrijke levensgrote modellen die de serie promootten, met slogans als "The old works", verwijzend naar het feit dat in televisiefictie de auto's die rijden de oudere modellen zijn. Kortom, de kracht van audiovisuele media, die altijd enorm is qua impact en budget. De serie is nu al een internationaal succes en herstelt iets van de nationale trots van een land dat al jaren in een permanente crisis verkeert. De setting is echt Argentijns, vol idiomen en knipogen naar de middenklasse van een land dat niet meer hetzelfde is. Maar ik ben hier vandaag niet om te zeuren over de televisieserie, maar om te vertellen over de strip, de graphic novel – zoals het tegenwoordig hip is – of de stripreeks die dit nieuwe televisie-artefact inspireert. Trouwens, nog een kanttekening: de serie is zeer ontrouw aan het origineel, hoe aantrekkelijk die ook is, maar ook dat zou aanleiding zijn voor een lange discussie en een nieuw artikel.

De originele strip El eternauta werd tussen 1957 en 1959 in afleveringen in Argentinië gepubliceerd in het tijdschrift Hora Cero Semanal. De 106 zwart-witafleveringen werden getekend door Francisco Solano López en het originele script was van Héctor Germán Oesterheld. De hoofdpersoon, El eternauta, kreeg zijn naam, nadat hij tijdreiziger was geworden, van een filosoof uit de late 21e eeuw. Hij is een pelgrim van de eeuwen en verschijnt aan een stripauteur om zijn verhaal te vertellen, na een verontrustende eerste zin: "Ik ben op aarde, neem ik aan." Hoe Juan Salvo, want zo heet de hoofdpersoon, El eternauta is geworden, zal pas aan het einde van deze ongebreidelde serie worden onthuld.

Oesterheld, de scenarioschrijver, werd in 1977 ontvoerd, gemarteld en vermoedelijk vermoord.

Omdat het verhaal dat het vertelt anders is: dat van een wapenstilstand in het middenklasse Buenos Aires, onderbroken door sneeuwval na een Amerikaanse nucleaire explosie in de Stille Oceaan. De sneeuwval zal dodelijk blijken te zijn, en vanaf dat moment, zonder verdere wendingen te onthullen, hebben we een verhaal met twee afzonderlijke delen. Het eerste, meer vertrouwde en sociale deel, gaat over de strijd om te overleven en weerspiegelt de verdeeldheid en veranderingen van gewone mensen die geconfronteerd worden met een kosmische catastrofe. Later verschijnen de binnenvallende aliens, met een opmerkelijke mate van kwaadaardigheid en brutaliteit. Er is een hele galerij aan vijanden: kevers, gurbo's, robotmensen, handen en de mysterieuze "zij", waarvan de lezer niet weet wie of wat ze zijn, maar die iedereen manipuleren. In het zeer lange tweede deel moeten Salvo en zijn vrienden zich aansluiten bij een menselijk leger dat tegen de indringer vecht om hen te bestrijden. De militaire helmen van deze steeds toegewijdere dienstplichtigen doen denken aan de helmen die de nazi's droegen (dit waren de helmen die destijds in het zuiden van het land werden gedragen). Uit meerdere scènes blijkt bovendien dat de maatschappij gemilitariseerd is om te kunnen overleven.

Het zou geen slecht idee zijn om het tweede deel van de strip te redden. Momenteel is deze niet verkrijgbaar in Spanje.

Planeta Cómic heeft zojuist een nieuwe editie in liggend formaat uitgebracht met meer dan vijftig geretoucheerde illustraties "zonder de oorspronkelijke geest van het werk te veranderen". Het is een goede editie, in hardcover en met prologen van Guillermo Saccomanno en Juan Sasturain, maar ik heb niet veel verschil met eerdere edities gezien. Deze editie blijft trouw aan de geest van wat begon als massa-entertainment met een sciencefictionverhaal geworteld in de sociale realiteit van Buenos Aires. In 1957 was Oesterheld 38 jaar oud, terwijl Solano pas 29 was.

Oesterheld versterkte zijn politieke betrokkenheid in de loop der jaren en werd uiteindelijk in 1977 door de dictatuur ontvoerd, gemarteld en vermoedelijk vermoord. Hij was een Montonero en al zestig jaar oud. Ze ontvoerden en vermoordden – en lieten verdwijnen – ook elk van zijn vier dochters. Twee van hen waren zwanger, om het nog gruwelijker te maken. Drie van zijn schoonzonen verdwenen ook. Een vreselijk Argentijns verhaal.

In het turbulente Argentinië van die jaren had Perón de macht gegrepen en bombardeerde de luchtmacht de Plaza de Mayo; marineschepen vanaf de Río de la Plata bombardeerden ook het Ministerie van Defensie. Dit waren episodes van een bijna-burgeroorlog waar Héctor Germán Oesterheld (HGO) bijzonder gevoelig voor was. Van opleiding geoloog, was zijn talent dat van een verhalenverteller die onder andere samenwerkte met Hugo Pratt en Alberto Breccia, onder andere met Francisco Solano López zelf, een autodidact die zich goed bleek aan te passen aan de nuances en morele uitdagingen van de protagonisten van El eternauta.

Wat begon als een avonturenserie, zou in 1976 uitgroeien tot een vervolg, El eternauta II , veel donkerder, kouder en meedogenlozer. Solano tekende het ook, maar was ontevreden over de evolutie van het personage, waarbij het streven naar vrijheid boven alle andere overwegingen stond. Dit vervolg is momenteel niet beschikbaar in Spanje. Maar ik denk dat het geen slecht idee zou zijn om de volledige cyclus van El eternauta af te maken, ook al zal dat veel fans irriteren en irriteren. Voor sommigen heeft HGO zichzelf verraden met dit meer filosofische en veel onmenselijker vervolg.

Deze strip zal je waarschijnlijk ook aan het denken zetten en hem vergelijken met het verleden en de recente gebeurtenissen in Argentinië. Het is een strip die niet fascineert, maar die je wel aan het denken zet. En er is een connectie, in mijn persoonlijke pantheon, met Starship Troopers, de roman uit 1959 van Robert A. Heinlein, die Paul Verhoeven in 1997 verfilmde en die waarschijnlijk een van de meest verguisde en verkeerd begrepen films in de filmgeschiedenis is. Waar velen een fascistische verheerlijking zagen, zag ik een wrede satire op de mensheid in uniform en in gevecht. Iets wat volgens mij ook in de achtergrond van El eternauta schuilt.