Roberto Bolaño: "Nu ik de Nobelprijs heb gewonnen, zal ik me niet meer kandidaat stellen voor andere prijzen... zelfs niet voor de Planetaprijs."

In het hart van de wijk Raval is de ontmoetingsplek met Roberto Bolaño de ruimte die aan de schrijver is gewijd, aan Calle Tallers 45. Wat ooit zijn bescheiden zolder van 25 vierkante meter was, met een gedeelde badkamer, is nu een moderne galerie ter ere van de schrijver die zowel toeristen als de lokale bevolking trekt: er is een bar met een uitgebreide bibliotheek, maar ook tafelvoetbal, gokautomaten, een permanente tentoonstelling, een auditorium en jazzmuziek die op de achtergrond door de speakers klinkt. Op het terras – waar hij mag roken – vertelt Bolaño over het telefoontje dat hij op de eerste donderdag van oktober vorig jaar kreeg van Mats Malm, permanent secretaris van de Zweedse Academie, met de mededeling dat hij de Nobelprijs voor Literatuur had gewonnen, waarvoor hij al tientallen jaren kandidaat was.

"Het grootste castingsucces van de film was de rol van Javier Bardem als Octavio Paz."

Hoe voelt het om de Nobelprijs te winnen?

Dat is een vraag voor een voetballer.

Oh, pardon...

Nee, als ik het je als iets positiefs voorleg, is het een vraag die aan de groten der aarde wordt gesteld. Tijdens het WK van 1962 bleef het Braziliaanse nationale team vlak bij mijn huis, dus ik ontmoette Pelé en stopte zelfs een penalty van Vavá. De Nobelprijs... de grote mijlpalen in de Spaanse literatuur hebben niets met deze prijs te maken, ofwel omdat hij nog niet bestond (in het geval van Cervantes en Quevedo), ofwel omdat hij nog niet is toegekend (in het geval van Borges). Tussen deze drie namen, en ervoor en erna, gaapt een grote leegte die ik natuurlijk niet beweer te hebben opgevuld. Arrogante schrijvers geloven dat ze zullen blijven bestaan, maar dat is bij mij niet het geval: we kunnen tientallen Nobelprijswinnaars noemen die niemand meer leest. En omgekeerd: er zijn ook mindere auteurs die blijven bestaan. Blijven bestaan betekent ook niets. Maar om je vraag te beantwoorden: voor iemand zoals ik, die zijn hele leven al prijzen heeft aangevraagd, van buurtverenigingen tot uitgeverijen, gemeenteraden en provinciale instellingen, is de Nobelprijs de bekroning van die competitieve carrière. Ik beloof dat ik niet meer zal solliciteren, zelfs niet voor de Planetaprijs, hoewel die nu iets meer geld biedt dan de Nobelprijs.

Chili is het Latijns-Amerikaanse land met de meeste Nobelprijzen. Vóór u wonnen Gabriela Mistral en Pablo Neruda.

Ik ben de enige met dyslexie. En in ieder geval een beter mens dan Neruda. Ik beschouw mezelf in wezen als een dichter, net als zij. Ik begon met het schrijven van poëzie over leven en dood; ik bewonderde de buitensporige levens van dichters. Maar ik denk dat de beste poëzie van de 20e eeuw in proza geschreven is: Proust, Joyce, Faulkner...

Zijn naam staat nu op dezelfde lijst als die van de Mexicaan Octavio Paz, wat een ironie.

Wij infrarealisten, in het Mexico van onze jeugd, hebben ons er zelfs toe gewijd hem te boycotten. We haatten hem, we vielen hem aan en we vonden hem de meest kleinzielige en meegaande persoon... maar weet je wat? Nu, met de jaren, zie ik dat Paz een groot dichter en essayist was, en bovendien een moedig man. Hij opende paden die geblokkeerd waren, zoals die van erotische poëzie.

Lees ook Marilyn Monroe: “Iedereen zag mij als het domme blondje” Xavi Ayén

In uw toespraak in Stockholm haalde u de tijd aan waarin u boeken stal...

Uiteindelijk stopte ik ermee omdat ik een paar keer betrapt werd, en dat maakte me erg nerveus. Voor mij is het stelen van boeken geen misdaad; degenen die stelen, lezen ze altijd, in tegenstelling tot degenen die ze kopen. Ik deel de klachten van de industrie over piraterij niet; het is het bewijs van succes. Een gepirateerde schrijver is als een Louis Vuitton-tas uit de Turkse bazaars. Het is onmogelijk om beter te zijn. Maar ik praatte niet alleen over mijn verleden als dief; ik werkte ook als ober, buskaartjesverkoper en bewaker op campings – noodzakelijke en eervolle banen. Tegenwoordig haalt iedereen een masterdiploma literatuurwetenschappen, maar ik stopte op mijn zestiende met de middelbare school om me te wijden aan dagelijks lezen en schrijven.

Hij zegt dat Paz de weg heeft geplaveid. Wie anders?

Helaas bestaat er nog steeds een roman die zichzelf alleen in stand houdt door de plot en de lineaire vertelwijze, maar voor mij is die vorm al dood. Die heeft speelsheid nodig, een kruisbestuiving van stemmen. De roman kan zich niet blijven herhalen in een soort permanente hausse, hoe graag je hem ook leest. Juan Villoro, Rodrigo Rey Rosa, Carmen Boullosa, César Aira, Enrique Vila-Matas, Fernando Vallejo, Rodrigo Fresán en Javier Marías zijn namen die een pad hebben geëffend. Dan zijn er nog schrijvers die geen gevoel voor ritme hebben, in verschillende mate middelmatig, variërend van Arturo Pérez-Reverte tot Isabel Allende, om eerlijk te zijn.

De prijs komt op het hoogtepunt van een golf, vlak na de release van de Hollywoodfilm The Savage Detectives, met Timothée Chalamet als Arturo Belano in de hoofdrol, in een rol die hem een Oscarnominatie zou kunnen opleveren. Wat vond je ervan?

Hij kwam naar me toe, we zaten hier te kletsen over het personage. Ik luisterde naar hem, want ik dacht: als Bob Dylan het gedaan heeft, ben ik niet minder. Het beste deel van de film is voor mij de soundtrack, met Dylan en Patti Smith in het bijzonder. Het voelt vreemd om Anthony Ramos als Ulises Lima te zien, maar ik denk dat mijn vriend Mario Santiago Papasquiaro (die het personage inspireerde) het misschien wel leuk had gevonden als hij het had kunnen zien. Er is een scène die precies zo is: Mario stapt onder de douche en leest daar verder, onder water, terwijl de boeken nat worden! De beste castingkeuze is Javier Bardem als Octavio Paz, niemand is beter geschikt om de slechterik te spelen. Het belangrijkste, zei ik tegen Timothée, is om te weerspiegelen hoe jonge mensen alles inzetten op poëzie, die passie of waanzin om extase te benaderen via woorden. Deze kinderen zijn de kleinkinderen van Baudelaire, Rimbaud en Lautréamont. Zij leefden, wij leefden, stuurloos en in delirium, om Mario Santiago te parafraseren, iets wat je je kinderen niet toewenst.

Maar het is niet slecht met je gegaan...

Als ik niet had geschreven, zou ik gezonder en levendiger zijn, daar twijfel ik niet aan.

Lees ook Truman Capote: “Kunst en waarheid gaan niet goed samen in bed.” Xavi Ayén

Er is een audiovisueel project over de vijf delen van 2666, toch?

Het lijkt erop dat er interesse is om een serie te maken op basis van deze boekenbundel. De enige voorwaarde die ik stel, is dat de structuur behouden blijft, en dus komen er vijf seizoenen, net zoals de roman altijd in vijf delen is uitgegeven door mijn uitgever, Anagrama. Ik ben dol op Jorge Herralde, hoewel ik dat misschien niet zou moeten doen...

In een van je werken, Ciudad céntrico, reflecteer je op het bruisende, alternatieve Barcelona van de jaren 70, vol Latijns-Amerikanen, en in Abismo verdiep je je in de huidige drugshandelnetwerken. Aan welk project werk je momenteel?

Ik werk momenteel aan een nieuwe dichtbundel die ik eind dit jaar aan Sandra Ollo wil overhandigen.

Hoe vervul je jouw rol als redacteur?

Samen met mijn vrienden Ana María Chagra en Bruno Montané hebben we Ediciones Sin Fin opgericht, een coöperatie waar we de werken uitgeven die we zelf mooi vinden en die niemand anders publiceert: Darío Galicia, Mario Santiago, Tulio Mora, Felisberto Hernández, Osvaldo Lamborghini... Ik heb deze boeken met trots bij stoplichten in verschillende Latijns-Amerikaanse steden zien verkopen. Ik heb een paar exemplaren naar de Zweden gebracht...

Hebben de veranderingen in uw privéleven invloed gehad op uw literaire werk?

Dat is een veel interessantere vraag voor Vargas Llosa. Heeft hij die aan hem gesteld?