Seniorenwoningen met medische zorg en seniorenhuurwoningen, de ontbrekende puzzel van seniorenbeleid of de illusie van verandering?

Seniorenwoningen met medische zorg en seniorenwoningen kunnen een van de grootste hiaten in het Poolse seniorenbeleid opvullen: die tussen sociale zorg en gezondheidszorg. Maar zijn ze echt het ontbrekende puzzelstukje, of slechts een illusie van verandering? Polen vergrijst sneller dan de voorspellingen van tien jaar geleden voorspelden, en het publieke systeem balanceert al op de rand van de afgrond. Aan de ene kant ontstaan er moderne particuliere investeringen in het woon- en zorgmodel voor senioren, terwijl de overheid aan de andere kant werkt aan een wet op de verhuur van seniorenwoningen. Twee verschillende werelden, twee verschillende mechanismen. Maar kunnen ze worden gecombineerd tot een coherente strategie die het leven van miljoenen oudere Polen daadwerkelijk zal verbeteren?

Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vormden 60-plussers in 2024 26,3% van de bevolking. In 2060 zou dit aandeel kunnen stijgen tot 38%, oftewel 11,9 miljoen mensen. In de praktijk zal één op de drie burgers een senior zijn.

Polen wordt geconfronteerd met dynamische demografische veranderingen , die ook een verschuiving in de aanpak van ouderenzorg vereisen. Het groeiende aantal mensen dat ondersteuning nodig heeft bij dagelijkse activiteiten, vormt een uitdaging voor de zorg- en welzijnssystemen die niet alleen door bestaande woonzorgcentra (SPS) of woonzorgcentra (ZOL) kunnen worden aangepakt. Het systeem vereist tussenoplossingen die veiligheid en gezondheidszorg combineren met behoud van de grootst mogelijke onafhankelijkheid voor ouderen.

De conclusies van de publieke consultaties over het ontwerp van de Wet langdurige zorg (Ministerie van Volksgezondheid, 2023) zijn duidelijk: het ouderenzorgsysteem is gefragmenteerd, overbelast en ongelijk in toegang . De bezettingsgraad in zorginstellingen loopt op tot 100% en er zijn "witte vlekken" in de toegang tot professionele zorg in hele regio's. Er is niet alleen een tekort aan bedden, maar ook aan personeel. Bovendien is er geen enkele wet die de normen en financiering voor langdurige zorg reguleert.

Het seniorenwoon- en zorgmodel combineert het comfort van zelfstandig wonen met 24/7 toegang tot zorg, verpleging, revalidatie en dagelijkse levensondersteuning. In Polen ontwikkelt het zich voornamelijk via particuliere investeringen . In landen als Nederland en Denemarken worden vergelijkbare oplossingen medegefinancierd uit de overheidsbegroting of via verzekeringssystemen, waardoor ze breder beschikbaar zijn.

Internationale voorbeelden laten zien dat de integratie van zorg en huisvesting de kosten van ziekenhuisopnames kan verlagen, de kwaliteit van leven van ouderen kan verbeteren en de behoefte aan 24-uurszorg in verpleeghuizen of verzorgingshuizen kan uitstellen.

Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan een wet op seniorenhuur (Departement Seniorenbeleid, 2025). Deze wet moet senioren in staat stellen om appartementen met architectonische beperkingen te ruilen voor gemeentelijke woningen die zijn aangepast aan hun behoeften, zonder het eigendom van hun huidige woning te verliezen . Het programma stelt geen inkomensgrenzen en senioren sluiten uitsluitend overeenkomsten met de gemeente.

Bij opzegging of beëindiging van de huurovereenkomst blijft het appartement van de senior onderdeel van het landgoed en moet de gemeente het gezin alternatieve gemeentelijke huisvesting bieden . Hoewel de wet elementen van zorgondersteuning toestaat, ligt de kern ervan in de woningmarkt, niet in de zorg- en welzijnssector. Dit is een ander segment dan seniorenhuisvesting met zorg, maar vormt mogelijk een aanvulling op de langdurige zorg.

Seniorenhuisvesting kan de woonzekerheid en onafhankelijkheid van ouderen verbeteren, terwijl wonen en zorg voor senioren de beschikbaarheid en kwaliteit van de gezondheidszorg kunnen verbeteren. In landen zoals Duitsland en Zweden zijn vergelijkbare segmenten geïntegreerd in het seniorenbeleid en worden ze door de overheid medegefinancierd.

De verschuiving in de aanpak van ouderenzorg wordt steeds duidelijker in Polen. Tien jaar geleden was thuiszorg het dominante model van thuiszorg, maar tegenwoordig kiezen steeds meer gezinnen voor gespecialiseerde zorginstellingen die uitgebreide ondersteuning, comfort en veiligheid bieden. Dit verlicht de last van hun dierbaren en zorgt ervoor dat ouderen professionele zorg ontvangen in een comfortabele omgeving.

De senioren van vandaag vormen echter een diverse groep met dynamisch veranderende behoeften. We kunnen de vergrijzende bevolking niet alleen bekijken vanuit het perspectief van traditionele verpleeghuizen. Modern beleid zou het volledige spectrum aan ondersteuningsmogelijkheden moeten omvatten: van begeleid wonen, via wonen en zorg voor senioren tot flexibele huurmodellen.

Zonder consistente wettelijke regelgeving, financieringsmechanismen die ook midden- en lage inkomens dekken, en uniforme kwaliteitsnormen, zullen beide oplossingen niche blijven en vooral toegankelijk voor welgestelde senioren. Aan de andere kant zouden ze, met een goede implementatie, een pijler van het seniorenbeleid kunnen worden en de kloof tussen sociale zekerheid en gezondheidszorg daadwerkelijk verkleinen.