Een land van kapotte deuren

Afgelopen april werd gemeld dat het aantal immigranten in drie jaar tijd was verdubbeld tot meer dan 1,5 miljoen mensen, oftewel 14,5% van de bevolking. In juni kondigde de onderminister van Immigratie aan dat hij 40.000 illegale immigranten had verzocht het land te verlaten, maar dat hun vertrek vrijwillig was en dat hij niet over de middelen beschikte om hen uit te zetten. Een paar dagen geleden landden nog eens 38 illegale immigranten op een strand aan de westkust van de Algarve. Ze zouden per houten boot uit Marokko zijn aangekomen, een bewering die zeer onbetrouwbaar is, aangezien het een reis van 100 km over open zee zou hebben gekost, een zeer zware opgave op zo'n schip. Nadat de immigranten voor de rechter waren gehoord, kregen ze 20 dagen de tijd om het land te verlaten en werden ze zonder voorwaarden en onder toezicht van de Nationale Republikeinse Garde (GNR) in een detentiecentrum geplaatst.

Deze hele situatie is het gevolg van het rampzalige immigratiebeleid van de regering van António Costa, dat begon met de blijken van belangstelling, een regelrechte uitnodiging tot illegale immigratie, en culmineerde in de afschaffing van de SEF (Nationale Dienst voor de Bestrijding van Illegale Immigratie), waardoor de politiecontrole aan de Portugese grenzen in het ongewisse bleef. Dit socialistische beleid vormde een inbreuk op de toegangswegen tot het land, die sindsdien wijd openstaan voor een massale en aanhoudende stroom migranten.

Gezien deze dramatische toename van immigratie, met de zeer zichtbare gevolgen voor de veiligheid, de gezondheidszorg en het woningtekort, was een wijziging van de vreemdelingenwet die enige controle zou geven op de toegang tot het nationale grondgebied welkom. Daarom keurde het parlement enkele wijzigingen goed, zij het zeer kleine, maar ze lieten in ieder geval niet alles bij het oude.

Deze kleine wijzigingen leidden echter tot een verzoek om een preventieve grondwettigheidstoetsing door de president van de Republiek, die het decreet van het parlement naar het Constitutionele Hof stuurde. Dit initiatief is verrassend, aangezien de president geen verzoek heeft ingediend om toetsing van de talrijke ongrondwettelijke maatregelen die de regering van António Costa tijdens de pandemie had goedgekeurd. De president maakte immers geen bezwaar toen premier António Costa, na opheffing van de noodtoestand, verklaarde dat de lockdown "ongeacht de grondwet gehandhaafd moet blijven". Hij heeft ook niet eens een grondwettelijkheidstoetsing opgeworpen toen die regering een belegering van de agglomeratie Lissabon afkondigde, waardoor 2,5 miljoen burgers van de rest van het land werden geïsoleerd, een flagrante schending van de grondwet. Maar tijden veranderen, testamenten (en parlementaire meerderheden) veranderen, en nu is de grondwettelijkheidstoetsing een prioriteit geworden voor de president, zelfs bij zeer kleine wetswijzigingen.

Het Constitutionele Hof deed echter wat de president van de Republiek wenste en verklaarde de amendementen ongrondwettelijk, waardoor hij slechts enkele minuten na de bekendmaking van de uitspraak een veto kon uitspreken over de wetgeving. De beslissing is juridisch moeilijk te handhaven, zoals de tegenstemmen duidelijk aantoonden. De vicepresident oordeelde dat de uitspraak niet voldeed aan "een veeleisende motiveringsplicht" die nodig zou zijn "om een constitutioneel oordeel, gebaseerd op zulke abstracte en flexibele waarden, te laten zien als een voorbeeld van juridische rede, in plaats van een ideologische keuze."

Maar als het Constitutionele Hof op basis van ideologische keuzes beslist, dan is het tijd dat zijn samenstelling de huidige rechtse parlementaire meerderheid weerspiegelt. Daarom moet de overeenkomst van het Centraal Blok, waarop de selectie was gebaseerd, bij de volgende verkiezingen van rechters van het Constitutionele Hof definitief worden verlaten. Het land kan niet blijven doorgaan met zijn deuren te breken op het gebied van immigratie zonder dat het parlement op zijn minst het recht heeft om er een simpel slot op te zetten.