Vaginaal speculum opnieuw ontworpen door ingenieurs om pijn en angst te verminderen tijdens gynaecologische onderzoeken

Foto toont Lilium, een prototype van een 3D-geprint plastic alternatief voor het gynaecologisch speculum (onder) en een traditioneel metalen speculum (boven) — Foto: Stéphanie HAMEL / AFP

"Helaas heb ik veel ervaring met het vaginaal speculum. Ik heb het nooit als een prettige ervaring ervaren en ik heb me altijd afgevraagd waarom het er zo uitziet", vertelde Tamara Hoveling, een van de onderzoekers aan het project, aan AFP.

De promovendus industrieel medisch ontwerp verdiepte zich in de obscure geschiedenis achter de uitvinding van het speculum. Volgens één versie werd het object 180 jaar geleden ontwikkeld door de Amerikaanse arts James Marion Sims.

"Het werd zonder hun toestemming getest op tot slaaf gemaakte vrouwen", legt de 29-jarige uit, die zegt dat "dit haar nog meer motiveerde om het project verder te ontwikkelen."

Hoveling sloot zich aan bij Izcara Gual, die een masteropleiding industrieel ontwerp volgde in Delft.

"Tijdens de interviews maakte ik schetsen die geïnspireerd waren op de originele vorm, maar mensen vonden ze nog steeds griezelig", aldus de 28-jarige Spaanse onderzoeker.

Het Cusco-speculum, het meest gebruikte model, is een metalen apparaat met een handvat, een punt en een schroef om de opening in de vagina aan te passen. Voor veel mensen is het inbrengen ongemakkelijk of zelfs pijnlijk en veroorzaakt het angst.

"Als je schrikt, spannen je spieren zich aan, waardoor het nog moeilijker wordt om te ontspannen. Dus als het speculum opengaat, duwt het tegen die gespannen spieren en veroorzaakt het nog meer pijn," zei Hoveling.

De onderzoekers hielden rekening met dit detail bij het ontwikkelen van hun idee.

"Ik heb geprobeerd vormen te vinden die in verband konden worden gebracht met de voortplantingsorganen, zoals de bloem, die ook opengaat", aldus Gual.

Het resultaat was een prototype met de naam Lilium (de wetenschappelijke naam voor de leliebloem). Het zachte plastic en de inbrenghuls lijken op een tampon, waardoor het vertrouwder is voor vrouwen.

"Het is ontworpen met patiënten in gedachten, niet met artsen. We hebben echt geprobeerd het comfort in een gevoelige zone te verbeteren", aldus de onderzoeker.

Het object houdt echter ook rekening met medische behoeften, want het is aan drie zijden te openen, waardoor de vaginawanden zich niet kunnen sluiten en er dus beter zicht is bij onderzoeken.

Het Lilium-project bevindt zich nog in een vroeg stadium en verdere ergonomische tests en onderzoek naar duurzame materialen zijn nodig om het prototype te perfectioneren. Vervolgens moeten de onderzoekers veiligheidscertificering behalen, menselijke proeven uitvoeren en een vergunning voor de marktintroductie verkrijgen.

Om deze kosten te dekken, startten ze een crowdfundingcampagne die al snel de aandacht trok van de Nederlandse media.

In slechts twee dagen tijd bracht de campagne 100.000 euro op (117.000 dollar of 651,800 real tegen de huidige wisselkoers). Daarmee overtrof de campagne de verwachtingen ruimschoots.

"Het is ook een signaal. Het bewijst dat er mensen zijn die echt verandering willen, dat er een echt probleem is en dat de huidige marktoplossingen niet de beste zijn", aldus Hoveling.

"Ik heb veel e-mails gekregen van vrouwen die zeggen dat ze eigenlijk niet meer naar de gynaecoloog gaan vanwege dit apparaat. Ze zijn bang of hebben een traumatische ervaring gehad", vertelt ze.

Baarmoederhalskanker is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie de vierde meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Het kan worden opgespoord door middel van een uitstrijkje of een HPV-test, beide uitgevoerd met een speculum.

Met financiële middelen om dit nieuwe gynaecologische hulpmiddel goed te ontwikkelen, zou Lilium binnen vijf jaar levens kunnen redden.