Euthanasie: wanneer de staat beslist wie er moet sterven

Er zijn wetten die ons, wanneer ze falen, van onszelf redden. Euthanasie in Portugal was er zo een. Niet met opzet, maar met effect. Tussen de lyriek van het "recht om waardig te sterven" en het realisme van families die de meest kwetsbaren naar de uitgang duwen, ligt een dunne lijn tussen autonomie en verlating.

Niet elke keuze is gratis, alleen omdat deze is ondertekend

Het Constitutionele Hof heeft een overhaaste, slecht geschreven en gevaarlijk dubbelzinnige wet geblokkeerd. En dat is goed gelukt. Achter het parlementaire proza ​​gingen begrippen schuil als "ondraaglijk lijden" en "definitief letsel van extreme ernst" – uitdrukkingen die serieus klinken, maar die in de praktijk juridische valkuilen zijn die op ontploffen staan.

Een voorbeeld is Nederland, waar euthanasie sinds 2002 legaal is, om de risico's te bekijken. In 2024 werden 219 mensen geëuthanaseerd vanwege psychiatrische problemen. Een van hen huilde toen haar werd gevraagd of ze echt dood wilde. De arts ging toch door. Met de zegen van de wet.

Als de staat legitimeert, zijn de druk niet langer onzichtbaar

Links staat erop de criteria te verruimen: meer ziekten, meer 'subjectief' lijden, minder barrières. Rechts beperkt zich, zoals gebruikelijk, tot het roepen van 'pas op voor de open deur'. Beide partijen zijn er niet in geslaagd het juiste debat te voeren: hoe kunnen we ervoor zorgen dat degenen die willen sterven, degenen zijn die daadwerkelijk besluiten te sterven, en niet degenen die zich erbij neerleggen bij gebrek aan alternatieven?

Hier komt de liberale visie in beeld – die noch 'pro-euthanasie' noch 'anti-euthanasie' is. Het is pro-realistische autonomie. Dit betekent dat een rigoureus model moet worden verdedigd, beschermd tegen misbruik, waarbij de wensen van de patiënt worden gecontroleerd, gemonitord en bevestigd door onafhankelijke artsen.

Vrijheid zonder bescherming is slechts verlatenheid met de geur van keuze

In Portugal kende de laatste wetgevingsinspanning een aantal goede principes: de noodzaak van medisch advies, de verplichting tot geïnformeerde toestemming en de uitsluiting van minderjarigen. Maar op cruciale punten faalde de wet: er was geen beoordeling door specialisten in de pathologie van de patiënt vereist, de methode kon vrij gekozen worden (zelfs wanneer de patiënt zonder hulp zelfmoord kon plegen) en er werd een commissie ingesteld zonder bindende bevoegdheden. Het was een wet die pretendeerde voorzichtig te zijn, maar die mazen in de wet liet waardoor een hele reeks misstanden kon ontstaan.

In landen waar euthanasie legaal is, schieten de cijfers omhoog. In Canada stierven in 2023 15.000 mensen met medische hulp – bijna 5% van alle sterfgevallen. En net als hier begon het ook daar met "uitzonderlijke gevallen". Tegenwoordig zijn er berichten van mensen die hebben gevraagd om te sterven omdat ze zich geen huis konden veroorloven dat was aangepast aan hun allergieën. Letterlijk: zonder geld om te leven, is de enige optie die overblijft, sterven.

Waardigheid zit niet in sterven zonder pijn. Het zit in leven zonder angst.

Het model dat een verstandige liberaal voorstelt, is duidelijk: euthanasie alleen voor mensen die onomkeerbaar fysiek lijden, zonder economische of emotionele afhankelijkheid, met een door een psychiater bevestigde geestelijke capaciteit, en na een dubbele medische evaluatie en goedkeuring door een onafhankelijke commissie. Er is geen haast bij. Er is voorzichtigheid geboden.

Maar dit vereist meer dan wetgeving. Het vereist cultuur. En deze cultuur begint met het niet normaliseren van de dood als een sociale reactie op lijden. In plaats van wetten door te drukken om "progressief" over te komen, zou het parlement er beter aan doen de palliatieve zorg te versterken en artsen te trainen om pijn te verlichten – niet om de dood te veroorzaken.

De trend is om België te noemen, waar zelfs kinderen euthanasie kunnen aanvragen (drie hebben dat sinds 2014 gedaan). Wat niet vermeld wordt, is dat in datzelfde land een arts werd vrijgesproken na euthanasie bij een vrouw met lichte autisme. De rechtbank oordeelde dat het een "fout te goeder trouw" was. Te goeder trouw? Of blind vertrouwen in een praktijk die pretendeert technisch te zijn, maar in essentie existentieel is?

In naam van autonomie kunnen we de rol van het vaststellen van sterfgevallen niet aan de staat overlaten. Een staat die faalt in verpleeghuizen, ziekenhuizen en pensioenen kan niet worden gepromoveerd tot de ultieme beoordelaar van waardigheid.

Het recht om te sterven is geen plicht om te verdwijnen

Conclusie? Euthanasie is geen vooruitgang in de beschaving. Het is een individuele beslissing – radicaal, onomkeerbaar en zeer intiem. Als de staat het wil respecteren, moet hij dat doen met strikte regels, strikte filters en een ethische eis die in verhouding staat tot het drama dat ermee gepaard gaat. Al het andere is wetgevend toezicht, verpakt in mooie woorden.

Want een maatschappij die de dood boven het bieden van hulp stelt… geeft het op. En we geven niet op. Niet in het leven, niet in de vrijheid.

Elk leven is van ons, niet van de staat.