Latino's vluchten te voet uit de VS naar Canada op zoek naar een toevluchtsoord: 'We hebben het in de derde poging gehaald'

De enorme brug over de Niagarawatervallen, op de grens tussen Canada en de Verenigde Staten, is een nachtmerrie geworden voor Araceli en haar familie.

Zij en haar partner, beiden Salvadoraanse dertigers, staken op 17 maart met hun twee dochters van 4 en 14 jaar de indrukwekkende Regenboogbrug over.

Ze arriveerden bij de Canadese grenspost met een koffer en documenten waarvan ze dachten dat ze daarmee zeker wisten dat ze snel herenigd zouden worden met Araceli's broers en zussen op Canadese bodem. Daarmee lieten ze de angst achter zich om tijdens de tweede ambtstermijn van president Donald Trump uit de Verenigde Staten te worden gedeporteerd.

Maar het plan mislukte. Niet één keer, maar twee keer.

In Canada werd hun de toegang ontzegd en werden ze gedwongen terug te keren naar hun status als illegale migranten in de Verenigde Staten. Daar wachtte hen een cel. Het was een pijnlijke scheiding en de grootste angst die ze in de afgelopen jaren hadden ervaren.

Araceli sprak met BBC News Mundo, de Spaanstalige nieuwsdienst van de BBC, vanuit een opvangcentrum aan de noordelijke grens van de VS, voordat ze Canada kon binnenkomen. Dit lukte haar pas na een ingewikkelde derde poging als asielzoeker.

Dit is hun verhaal.

De uitzondering op de regel

In 2005 trad de Safe Third Country Agreement tussen Canada en de Verenigde Staten in werking. Op grond hiervan moeten asielzoekers bescherming als vluchteling zoeken in het eerste veilige land dat zij bereiken.

"De Verenigde Staten zijn het enige land dat door Canada is aangemerkt als een veilig derde land volgens de Immigration and Refugee Protection Act", aldus de website van het land.

Wanneer zij in de VS om bescherming vragen omdat dit een veilig land is, kunnen zij dat niet in Canada doen.

Maar zoals elke regel kent ook deze enkele uitzonderingen.

Eén daarvan is dat als iemand die vanuit de VS komt kan aantonen dat hij of zij een naaste verwant in Canada heeft en dat die verwant aan bepaalde voorwaarden voldoet, de persoon het land kan binnenkomen en een asielaanvraag kan indienen.

En juist van deze uitzondering probeerde Araceli gebruik te maken: haar oudere broer woont in Canada en voldoet aan de voorwaarden.

Ze nam deze beslissing nadat ze ruim tien jaar zonder papieren in de VS had gewoond, net als haar partner en oudste dochter. De jongste dochter is geboren in New Jersey en is daarmee de enige in het gezin met een Amerikaans paspoort.

In de VS bouwde Araceli een leven op en probeerde hij een asielaanvraagprocedure te starten, maar dat lukte niet.

"Ze vroegen me veel geld en beloofden dat ik een werkvisum zou krijgen. Ik betaalde een advocaat, maar ze vertelden me nooit of het werd goedgekeurd of niet", herinnert ze zich.

Araceli heeft 12 broers en zussen en net als zij zijn een aantal van hen uit El Salvador vertrokken vanwege de veiligheidsproblemen in de plattelandsgemeenschap waar ze zijn opgegroeid.

Twee van hen wisten naar Canada te komen, hun zaak voor te leggen en werden toegelaten. De oudste, die er het langst verblijft, is al een burger, en de ander is bezig met een asielaanvraagprocedure.

Toen in januari 2025 de tweede ambtstermijn van president Trump begon en er nieuws naar buiten kwam over massale razzia's en deportaties van immigranten, van wie sommigen op weg waren naar El Salvador, vreesde Araceli het ergste en besloot ze haar broer om hulp te vragen.

Samen verzamelden ze documenten om hun verwantschap aan de grens te bewijzen.

"We hebben de documenten aangevraagd via het gemeentehuis van Los Ranchos, mijn gemeenschap, en mijn broer gaf me ook zijn geboorteakte", legt ze uit.

Araceli en haar familie braken hun huis in de Verenigde Staten af ​​en namen afscheid van het leven dat ze hadden opgebouwd.

"Toen we bij de grenspost aankwamen, vroegen ze ons wat we gingen doen. We zeiden dat we asiel wilden aanvragen in Canada, en we gaven onze papieren af. Ik had alle originele documenten. Ze namen alles mee, zelfs onze rugzak, en we bleven met niets achter. Ze brachten ons naar een wachtkamer," herinnert Araceli zich.

Ze brachten daar de hele nacht door. Van tijd tot tijd stelden de immigratieagenten Araceli vragen, waarbij ze gebruik maakten van een tolk die via de telefoon vertaalde van het Engels naar het Spaans.

Totdat ze zeiden dat er een probleem was met de aanvraag.

Ze vonden een klein detail: op mijn [geboorte]akte had mijn vader maar één achternaam, en op die van mijn broer twee. Maar op de achterkant stond de uitleg.

En hoewel in deze verduidelijking werd aangegeven dat dergelijke onjuistheden vaak voorkomen in El Salvador, weigerde de agent het gezin de toegang tot Canada.

'Tweede poging'

Het gezin keerde berustend en overstuur terug, omdat ze geconfronteerd werden met hun grootste angst: gescheiden worden en gedeporteerd worden.

Bij het Amerikaanse controlepunt werden ze in een kamer geplaatst zonder ramen en zonder badkamer. "Wij vier hebben veertien dagen in die cel gezeten", zegt Araceli. Ze mochten wel naar buiten om naar het toilet te gaan, maar mochten nauwelijks naar buiten.

Daarna belden ze haar broer, die juridische hulp zocht bij een Canadese organisatie die migranten ondersteunt. Een paar dagen later nam advocaat Heather Neufeld de zaak van de familie over.

Omdat het niet mogelijk was om met Araceli te communiceren, nam de advocaat contact op met de NGO Justice for Migrant Families, die actief is in Buffalo, New York, vlak bij de grens.

Jennifer O'Connor, de directeur van de organisatie, ging meerdere malen naar het controlepunt om contact te onderhouden met Araceli en haar te ondersteunen met de juridische documentatie voor haar zaak.

De tweede keer dat ik er was, ontmoette ik Araceli. Ik stuurde de documenten naar de Canadese organisatie en naar advocaat Neufeld. Daarna brachten ze haar terug naar de cel. Maar voordat ik wegging, zeiden ze: 'Wacht even. Er is een statuswijziging geweest. Ze roepen haar terug. Ze willen dat ze teruggaat naar de andere kant.'

Araceli herinnert zich dat "twee agenten naar de cel kwamen en zoiets zeiden als: 'Gefeliciteerd, je gaat naar Canada.'"

Maar het kwam allemaal heel onverwacht en het was niet duidelijk wie hen terugbelde en waarom.

O'Connor nam afscheid voordat het gezin het controlepunt binnenkwam. En hoewel alles deze keer sneller ging, werd hun de toegang opnieuw ontzegd.

"Mij werd hetzelfde verteld, al was het een andere agent. 'We waren te genereus', zei hij, 'om je hier terug te laten komen. De VS zullen wel zien wat ze met je aan moeten."

Het probleem was nu dat deze tweede reis naar Canada werd beschouwd als een heroverweging van de zaak, het enige waar de familie volgens de regelgeving van het land recht op heeft.

Strikt genomen keerde de familie echter niet uit vrije wil terug, maar omdat de Amerikaanse autoriteiten hen dat opdroegen. En dat was onderdeel van het betoog dat de advocaat aanvoerde toen hij de Canadese autoriteiten om een ​​officieel heroverweging verzocht.

"We hebben al het bewijsmateriaal en onze argumenten naar Immigratie Canada gestuurd. Ze stuurden ons een brief van één zin waarin ze zeiden dat ze hun oorspronkelijke beslissing niet zouden wijzigen, dus de enige optie die overbleef was om een ​​verzoekschrift in te dienen bij de federale rechtbank", legt Neufeld uit.

Volgens de advocaat toont de zaak van Araceli en haar familie aan dat de Canadese grenswachten een fout hebben gemaakt.

"Niemand zou moeten meemaken wat zij hebben meegemaakt. Ze gedroegen zich niet zoals ze in het verleden met andere cliënten deden, en ze accepteerden ook geen gesprek terwijl ze dat normaal gesproken wel zouden doen," aldus Neufeld.

BBC News Mundo vroeg de Canadese grensdienst waarom zij geen interview hadden afgenomen met Araceli's broer, maar via haar woordvoerder antwoordde de dienst dat zij geen informatie konden geven over specifieke gevallen, omdat de privacy van aanvragers bij wet is beschermd.

Feit is dat het gezin gedwongen werd terug te keren naar de andere kant van de grens.

"De impact van deze beslissing was voor de familie nog groter, omdat het tegenwoordig niet alleen meer gaat om deportatie naar de VS. Er is een acuut risico op detentie en deportatie", merkt Neufeld op.

Net als Araceli en haar familie werden ze bij terugkomst in de VS van elkaar gescheiden. De vader werd naar een detentiecentrum van de Amerikaanse Immigration and Customs Enforcement (ICE) gestuurd.

"Ze zeiden zelfs dat we drie minuten de tijd zouden krijgen om afscheid te nemen, omdat mijn man dan naar een detentiecentrum zou worden gebracht", herinnert Araceli zich met gebroken stem.

Nadat ze afscheid hadden genomen, deden de agenten een ketting om Araceli's voet en lieten haar samen met haar dochters het controlepunt verlaten. O'Connor vond een plek voor hen in een plaatselijk opvangcentrum voor migranten.

Het was een veilige plek waar ze konden wachten totdat hun zaak door een federale rechtbank werd behandeld.

Volgens officiële cijfers van de Amerikaanse overheid, die statistieken verzamelen van de Border Patrol en de Office of Field Operations, zijn er tot en met maart 2025 13.547 mensen aangehouden langs de gehele noordgrens.

Deze gegevens laten een daling van ongeveer 70% zien vergeleken met de gegevens uit het eerste kwartaal van 2024. Hieruit blijkt dat het aantal mensen dat vanuit Canada de VS probeert binnen te komen, aanzienlijk is afgenomen.

In het tegenovergestelde geval, dat wil zeggen bij mensen die vanuit de VS naar Canada probeerden te komen, was er een toename. Dit gold in ieder geval voor degenen die aan dezelfde grens een officieel asielverzoek indienden.

Volgens gegevens die de Canada Border Services Agency met BBC Mundo heeft gedeeld, is het aantal migranten dat asiel in het land aanvraagt ​​en naar de VS wordt teruggestuurd dit jaar toegenomen. Afgelopen maand is het aantal zelfs verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor.

Terwijl in april 2024 180 mensen, waaronder volwassenen en kinderen, niet in aanmerking kwamen om de asielprocedure bij grenscontroles te starten, was dit aantal in april 2025 gestegen tot 359.

Een van de indicatoren die dit fenomeen het beste weerspiegelt, is misschien wel het aantal minderjarigen dat naar Canada is gekomen als onderdeel van een asielaanvraagprocedure en vervolgens is teruggestuurd naar de Verenigde Staten.

In het eerste kwartaal van 2024 waren er 54 minderjarigen in deze situatie geregistreerd, terwijl dit in dezelfde periode in 2025 104 waren.

Wat de gegevens suggereren, is dat er steeds meer gezinnen zijn, zoals dat van Araceli, die een uitzondering proberen te maken zodat Canada hen als asielzoekers kan opnemen.

"Ik weet van collega's dat er veel mensen zijn die bij de grens een aanvraag indienen omdat ze familie in Canada hebben. Veel van hen worden echter afgewezen omdat de grenspatrouille nu strenger is. Ik denk dat dit komt door het beleid in de VS", zegt Neufeld.

Een woordvoerder van de Canada Border Services Agency vertelde BBC News Mundo: "We hebben geen wijzigingen doorgevoerd in het beleid of de procedures."

Hoewel het ook bevestigde dat Canada in december 2024 "een investering van C$ 1,3 miljard aankondigde om de grensbeveiliging te verbeteren en het immigratiesysteem te versterken."

En dat "een van de voorgestelde maatregelen is om het aantal uitzettingen van mensen die niet tot Canada zijn toegelaten, te verhogen. Het agentschap heeft toegezegd het aantal uitzettingen te verhogen van 16.000 naar 20.000 (een stijging van 25%) in de begrotingsjaren 2025-2026 en 2026-2027."

Tijdelijke uitkomst

Een week nadat de zaak van Araceli en haar familie was behandeld, wees de federale rechtbank een advocaat aan om de immigratieautoriteiten te vertegenwoordigen. Met hem raakte Neufeld aan de onderhandelingstafel.

"Ik heb meerdere gesprekken gevoerd met de advocaat van de Canadese immigratiedienst en we zijn tot een overeenkomst gekomen. Ze zouden de negatieve beslissing vernietigen en het gezin met alle benodigde documentatie naar de grens laten terugkeren. Ze gaven echter geen garantie dat ze zouden worden toegelaten, aangezien de beslissing (in dit geval) bij de grensdienst ligt", legt hij uit.

Zo stak Araceli op 5 mei, zeven weken na de eerste poging, de brug over en keerde terug naar de grenspost. Het verschil was dat ze deze keer werd vergezeld door haar advocaat.

"We hebben ongeveer 12 uur bij de immigratiepost doorgebracht. Blijkbaar duurt het tegenwoordig vaker zo lang om zaken te beoordelen", zegt Neufeld.

Het goede nieuws is dat Canada na lange wachttijd Araceli en haar dochters toestemming heeft gegeven het land binnen te komen en hun officiële asielaanvraag te starten.

"Toen ze de deuren openden en zeiden: 'Welkom in Canada, en veel succes in je nieuwe leven', voelde ik zo'n immense vreugde, het is onbeschrijfelijk," vertelde Araceli aan CBC.

"Mijn dochters hebben mij veel kracht gegeven", voegde ze toe.

Maar het was een dubbel gevoel, want haar partner zat nog steeds in de VS, verwikkeld in een rechtszaak.

De familie huurde een advocaat in die de zaak op zich nam.

"Ze hebben hem op borgtocht vrijgelaten, iets wat niet in alle detentiecentra is toegestaan. Het hele gezin heeft enorm zijn best moeten doen, ze moesten spullen verkopen om te betalen", zegt Neufeld.

Het lukte hem om te ontsnappen en zich opnieuw bij de grens te melden: op 19 mei, na 13 uur bij de controlepost te hebben doorgebracht, mocht hij Canada binnenkomen.

"Het was een heel frustrerend proces. Ondanks dat er veel bewijs was geleverd, was het erg moeilijk om de agent te overtuigen van de familierelatie", legt Neufeld uit.

Zo heeft het verhaal van dit gezin een positieve, maar geen definitieve, afloop gehad. Ze beginnen nu met de asielprocedure. Het kan wel twee jaar duren voordat ze een hoorzitting hebben bij een Canadese rechter die beslist of ze wel of niet mogen blijven.

Volgens de advocaat weerspiegelt de zaak van dit gezin de veranderingen die zich de laatste tijd aan de noordgrens hebben voorgedaan.

"Er zijn veel meer Araceli's, we weten alleen niet waar ze zijn of in welke situatie ze verkeren. De meeste mensen hebben niet de mogelijkheid om op te komen voor de naleving van hun rechten."