Anafora en dualiteit in de poëzie van Os Anjos

Het proces tussen Os Anjos en Joana Marques begon deze week. Het duo beschuldigt de komiek ervan "een video waarin ze zingend verschijnen, uit zijn context te hebben gehaald". Terwijl ze echter druk bezig zijn de zangers te verdedigen, zijn velen vergeten wat de meest rechtvaardige compensatie voor de geleden schade zou zijn: niet alleen het betreffende optreden contextualiseren, maar vooral het hele poëtische werk van Os Anjos . Het is alleen jammer dat het nationale examen Portugees al is afgelegd, want ik denk dat dit een uitstekend instrument zou zijn.

Wat op het eerste gezicht opvalt in de esthetiek van het poëtische werk van De Engelen , is enerzijds het innovatieve gebruik van anaforen en anderzijds de creatieve herneming van dualiteit als kenmerk van lyrische expressiviteit. Net als Proust probeert het duo het verleden te herbeleven en te ontsnappen aan eenzaamheid ("Ik wil terugkeren / Naar het beginpunt", "Ik wil niet meer alleen zijn", "Ik wil het einde van dit lied niet schrijven"), en vandaar de relevantie van het gebruik van herhaling als vorm van nadruk en als een creatie van muzikaliteit ("Vergeef me als ik te veel vraag (...) Vergeef me als ik mezelf wil geven", "Ik ben hier, hier om je te vertellen / Ik ben hier, hier om je te aanbidden / Ik ben hier, hier om je te vertellen", "Ik blijf dichter bij de hemel / Ik blijf dichter bij de zee"). Net als Walt Whitman in Leaves of Grass willen de engelen de lezer hypnotiseren en een liefde bevestigen die geen stilte accepteert. Voor jongere generaties blijkt dit een positieve bekrachtiging te zijn in het licht van de obsessieve liefdeservaring. Een kwestie die zeker van invloed is geweest op het feit dat dit werk niet is opgenomen in het Nationaal Leesplan.

Maar terug naar de analyse. Het is dus belangrijk om de relevantie van het gebruik van dualiteit in de canon van de poëzie in Os Anjos te begrijpen. Sterker nog, verre van een steriel manicheïsme, nemen de gebroeders Rosado voortdurend hun toevlucht tot paren om de boodschap van de poëtische compositie te ontcijferen en te verduidelijken. "Jij was mijn zee, ik wilde jouw zon zijn" of "Ik blijf dichter bij de hemel, ik blijf dichter bij de zee" zijn daar duidelijke voorbeelden van. Maar deze dualiteit is niet louter extern. Het lyrische onderwerp is tegelijkertijd "hij die niet vergeet noch vergeeft", en hij die wanhopig vraagt: "vergeef / voordat de tijd om is".

Wie echter denkt dat de tijd geen invloed heeft gehad op het lyrische onderwerp, vergist zich. Aan het begin van hun poëtisch-muzikale carrière slaagde Os Anjos erin om directe taal en hyperbool te combineren. De eenvoud van de titel – "Ficarei", "Perdoa", "Quero voltar" – contrasteerde dus met de impuls die aanwezig was in de lyrische structuur – "Teus olhos em mim são fatalais", "Tudo foiste o meu mar / Quis ser o teu sol", "Antes que o tempo se acabe / Perdoa". Maar in 2018, met de nummers "Eterno" en "Tempo" – merk op hoe de titel zelf dichter bij het abstracte concept staat – is het poëtische zelf al volwassener en brengt het een duidelijke boodschap van verzoening en respect voor de vrijheid van de geliefde met zich mee: "Beloof niet wat je niet kunt geven". Zozeer zelfs dat hij zich in 2024, nog volwassener en in zekere zin berustend, bereid voelt om botweg te verklaren: ‘Ook al weet ik dat je er niet meer bent.’

Een weinig opgemerkt detail in deze context is het volgende: het is precies deze eigenschap die het poëtische werk van De Engelen openstelt voor intertekstualiteit. Wat het duo vervolgens voorstelt, is in feite een opzettelijke tegenstelling tot Flaubert, in een alternatieve versie van Madame Bovary , zoals Joyce in Ulysses met Homerus in dialoog ging. Net als Emma Bovary lijken de Engelen aanvankelijk rusteloos, gelovend in een betoverende en verheven liefde. Maar in tegenstelling tot haar verzoenen ze zich uiteindelijk met de onmogelijkheid van een ideale liefde. Weliswaar zouden De Engelen het met Emma eens zijn, wanneer zij aan het einde van de roman begrijpt dat liefde leeg was, de luxe vluchtig, en de maatschappij die ze zo hard probeerde te verleiden haar negeert, maar het voorstel van het lyrische onderwerp is de antipode van dat van de Franse auteur.

Uiteindelijk is dit poëtisch-muzikale werk de Dostojevski die Portugal verdient. Net als Raskolnikov, de hoofdpersoon van Misdaad en Straf , is het poëtische zelf van De Engelen , zelfs met zijn innerlijke evolutie, altijd iemand die verscheurd wordt door schuld, verlies en zinloosheid, op zoek naar verlossing, altijd ver weg, altijd onbereikbaar, wat toekomstige onderzoekers aanwijzingen geeft over de mogelijke relaties tussen dit werk en dat van Franz Kafka.

Het is begrijpelijk dat je je afvraagt ​​waarom een ​​geestelijke zich zorgen maakt over deze zaak. Aan de ene kant is er niets duidelijker: Jezus heeft ons opgedragen ons lot te delen met de gemarginaliseerden. En als dit misgaat, beland ik misschien wel in dezelfde kerkbank als Joanna Marques. Bovendien wil ik ervoor zorgen dat de vrijheid van meningsuiting in leven blijft. Ik wil dingen blijven zeggen die mogelijk aanstootgevend en radicaal zijn – zoals bijvoorbeeld de evangeliën, zelfs als ze mensen kwetsen.

Helaas zal ik, te midden van zoveel auteurs en citaten, zeker niet de lof mogen ontvangen die Raquel Varela gisteren aan Joana Marques gaf. In een bericht omschreef ze haar stemming als "verontwaardigd" en het resultaat van "een gebrekkige ontwikkeling van hogere psychische functies". Met andere woorden: eigenlijk wat Gustavo Santos al sinds 2019 zegt. De academische wereld heeft echt betere tijden gekend.

PS : In dezelfde tekst stelt Raquel Varela dat lachen "een wapen van de utopie" is. En verderop zegt ze: daarom "zijn fascisten altijd boos en haat de Kerk lachen". Het is de moeite waard om toe te voegen: het is overduidelijk. Maar deze presentatie van de Kerk naast het fascisme is berucht, schandelijk en intellectueel oneerlijk. Net als het reduceren van lachen tot "een wapen van de utopie". Lachen bestaat om mensen aan het lachen te maken, niet om meesters en ideologieën te dienen. Het heeft geen agenda, geen verborgen bedoelingen. Punt uit.