Staatshervorming

Staatshervorming is een vies woord dat veel kan betekenen. Eigenlijk alles wat we er maar mee willen. Vaak wordt het verward met technologische innovatie, alsof het beperkt is tot de introductie van kunstmatige intelligentie (AI) in de publieke sector. Deze fout is in het verleden gemaakt toen het gebruik van internet gemeengoed werd. De staat hervormen gaat niet over het moderniseren van de werking ervan. Het is veel meer dan dat.

Vanuit technocratisch perspectief zal het erom gaan de efficiëntie te verbeteren. Maar vanuit politiek perspectief blijft het daar niet bij. Ten eerste wil het ervoor zorgen dat de staat de individuele vrijheden niet in gevaar brengt. Ten tweede wil het ervoor zorgen dat deze individuele vrijheden niet door anderen in gevaar worden gebracht.

Een staatshervorming die deze twee doelstellingen voor ogen heeft, begint met het opsommen van de essentiële functies. Veiligheid, defensie, externe vertegenwoordiging en justitie staan ​​doorgaans bovenaan de prioriteitenlijst. Maar hoe zit het met de gezondheidszorg? En het onderwijs? Het doel van de staat zou moeten zijn ervoor te zorgen dat deze voor iedereen gelijk toegankelijk zijn. Maar hoe moet dit worden bereikt? Door directe actie van de staat, door politieke macht, uitsluitend via openbare ziekenhuizen en scholen? Of moet de staat verantwoordelijk zijn voor het vaststellen van doelstellingen en het reguleren van de activiteiten die de samenleving met het oog op ditzelfde doel onderneemt? Dezelfde vraag geldt voor mobiliteit: moet de staat verantwoordelijk zijn voor vliegtuigen, bussen en treinen, of moet hij er simpelweg (en dat is geen geringe prestatie) voor zorgen dat de infrastructuur wordt aangelegd, dat deze samenvalt met de eerder gedefinieerde doelstellingen van territoriale cohesie en dat deze wordt onderhouden volgens vooraf vastgestelde regels?

Zodra dit eerste punt van discussie is opgelost, trekt de staat zich terug uit bepaalde gebieden, past ze haar acties op andere gebieden aan en vergroot ze haar zorg en investering in de gebieden die wij als cruciaal beschouwen. Bijvoorbeeld in het rechtssysteem. Portugese rechtbanken nemen de tijd om te oordelen, in wezen om twee redenen. Ten eerste vanwege het Portugese model van waarborgen. De prioriteit van het Portugese rechtssysteem is ervoor te zorgen dat de rechten van verdachten en beklaagden worden gerespecteerd. Zij zijn burgers en wanneer we het hebben over de verdediging van burgerrechten, moeten we het ook hebben over verdachten en beklaagden, al was het maar omdat ieder van ons verdachte of beklaagde kan zijn in een zaak. Het is niet nodig om een ​​contractbreuk te hebben gepleegd of een misdrijf te hebben gepleegd. Het enige dat nodig is, is een verzoek daartoe of een aanklacht bij de rechtbank indienen. De rechten van verdachten en beklaagden bestaan ​​precies om deze reden: om zekerheid te bieden tegen de discretionaire bevoegdheid om te bepalen wie verdachte of beklaagde kan zijn zonder dat daar een reden voor is. Dit model verklaart deels de tijd die de rechtbank nodig heeft om te beslissen en mag, om de genoemde redenen, niet in twijfel worden getrokken. Er is echter nog een andere verklaring voor de vertragingen in het rechtssysteem. Namelijk dat het rechtssysteem nog steeds hetzelfde is als in de jaren zeventig en tachtig, toen er veel minder rechtszaken waren dan nu.

Omdat justitie een van de essentiële functies van de staat is, zouden bij een hervorming die met beide handen en met het hoofd wordt uitgevoerd, de aandacht en investeringen die de staat in bepaalde sectoren niet doet, gericht moeten zijn op justitie. Met meer middelen omvat een van de maatregelen een betere opleiding van gerechtelijk ambtenaren, wat op zijn beurt betekent dat ze beter betaald moeten worden. Een goede (en langere) opleiding van gerechtelijk ambtenaren is de enige manier om hen competent te maken om gerechtelijke handelingen te verrichten die niet hoeven te worden uitgevoerd door rechters die zich moeten concentreren op juridisch complexere zaken. Zaken die niet van de ene op de andere dag kunnen worden beslist. Die werk, studie en overweging vereisen. Het is daarom cruciaal dat een rechter niet wordt overspoeld met juridisch eenvoudige zaken die kunnen worden behandeld door rechters met minder ervaring of gerechtsambtenaren die daartoe naar behoren gekwalificeerd zijn.

Maar het speelt niet alleen in het rechtssysteem. De staat heeft behoefte aan ambtenaren op hoog en middenniveau in hun werkgebied. Daarom is het noodzakelijk om een ​​goede opleidingsschool voor ambtenaren te creëren die hen voorziet van kennis die hen legitimeert in de functies die ze binnen de staat zullen bekleden en die hen op die manier in staat stelt onafhankelijk te zijn van de politieke macht. Het is deze technische onafhankelijkheid die essentieel zal zijn voor het functioneren van de staat, zelfs bij verkiezingen. Zodat deze niet bij elke verkiezing stopt. Het is ook deze technische opleiding die ambtenaren in staat zal stellen om vooruit te komen in hun carrière op basis van verdienste en niet op basis van partijlidmaatschap. Het is deze opleiding die de scheiding zal maken tussen wat een technische beslissing is en wat een politieke beslissing is.

De voorbeelden die ik heb genoemd, impliceren dat er investeringen moeten worden gedaan. Een verhoging van de uitgaven in bepaalde staatsgebieden vereist een verlaging van de uitgaven in andere staatsgebieden. Daarom is staatshervorming een complexe kwestie en kan niet worden gereduceerd tot technische details. Het is een politieke keuze. Als de regering van Luís Montenegro de staat echt wil hervormen, hoop ik dat het niet bij technische aspecten blijft. Ik verwacht dat ze beleid maakt. Staatshervorming is een politieke kwestie die discussie en politieke besluitvorming vereist, en zo moet het ook worden bekeken.