Portugal kan niet terugkeren naar de hutten

Het debat over sloppenwijken en illegale wijken heeft de publieke opinie in Portugal opnieuw aangewakkerd, vooral na de sloop door de gemeenteraad van Loures. Dit is geen nieuw onderwerp, maar de manier waarop sommige politici op de wetshandhaving hebben gereageerd, is alarmerend. Portugal kan de terugkeer van sloppenwijken duidelijk niet toestaan, het kan niet de ogen sluiten voor illegale bouw en het kan geen radicale retoriek tolereren die decennialange collectieve inspanningen om deze realiteit uit te bannen, onderwaardeert.

De burgemeester van Loures nam een moeilijke maar noodzakelijke beslissing door de sloop te gelasten van illegale gebouwen die niet alleen in strijd waren met de stedenbouwkundige voorschriften, maar ook ernstige risico's vormden voor de volksgezondheid en -veiligheid. De hutten, vaak gemaakt van plaatstaal en hout, vormen broedplaatsen voor onhygiënische omstandigheden, missen basisvoorzieningen en vormen een reëel gevaar bij brand of instorting. Dit is niet alleen een juridische kwestie, maar ook een kwestie van levens beschermen en een waardige en veilige stedelijke omgeving voor iedereen garanderen. De gemeente zorgt ervoor dat getroffen gezinnen ondersteuning krijgen van sociale diensten en dat er per geval naar huisvestingsoplossingen wordt gezocht. Dit toont aan dat dit geen beleid van blinde uitzetting is, maar eerder een poging om de wet te verenigen met maatschappelijke ondersteuning.

Deze zaak is echter het doelwit geworden van onnodige politieke controverse. Partijparlementslid Isabel Moreira van de Socialistische Partij bekritiseerde haar eigen partij voor haar steun aan deze maatregelen en ging zelfs zo ver dat ze beweerde dat sommige interne standpunten "extreemrechtse trekken" hadden. Deze uitspraak is niet alleen oneerlijk, maar ook gevaarlijk. De wet naleven en de veiligheid waarborgen is geen extremisme. Het is het minimum dat vereist is in een rechtsstaat. Door deze opruiende retoriek te hanteren, creëert Isabel Moreira een vals narratief waarin elk vastberaden standpunt als onderdrukking wordt gezien. Dit soort radicalisme brengt niet alleen de Socialistische Partij in diskrediet, maar ondermijnt ook het vertrouwen van burgers in evenwichtige en eerlijke oplossingen. In plaats van te verenigen, verdeelt het. In plaats van oplossingen voor te stellen, genereert het ideologisch lawaai.

Het meest absurde is dat deze kritiek de enorme inspanningen lijkt te negeren die Portugal de afgelopen decennia heeft geleverd om sloppenwijken uit te roeien. In de jaren tachtig en negentig leefden duizenden gezinnen onder onmenselijke omstandigheden in hutten verspreid over Lissabon, Porto en andere steden. De overheid investeerde via het Special Rehousing Program (PER) miljoenen om ervoor te zorgen dat deze mensen een waardig leven konden leiden. Het was een vooruitgang in de beschaving: Portugal liet een imago van achterstand en armoede achter zich door huisvesting met basisvoorzieningen te bieden en deze gezinnen te integreren in de stedelijke structuur. Hoe is het mogelijk dat er nu mensen zijn die, direct of indirect, lijken te pleiten voor het behoud of zelfs de terugkeer naar deze realiteit? Is dit niet een zeer ernstige sociale en politieke tegenslag?

Illegale wijken vormen geen exclusief probleem voor Loures. Op de zuidelijke oever, in gemeenten zoals Almada, zijn er gebieden zoals de wijk Pinajóia die met precies dezelfde situatie kampen: precaire, ondermaatse woningen die buiten de wet zijn gebouwd. Het is dringend noodzakelijk dat de staat deze problemen met ernst en moed heroverweegt. Maar dat betekent niet dat alles bij het oude blijft. De oplossing is niet om illegaliteit te negeren, maar om de wet streng te handhaven en tegelijkertijd gezinnen echte alternatieven te bieden. Het in stand houden van sloppenwijken in naam van een verkeerd geïnterpreteerd "humanisme" houdt in de praktijk armoede en uitsluiting in stand. Vanuit moreel oogpunt pleit niemand ervoor om mensen in de steek te laten. Het is de plicht van de staat om het recht op huisvesting te garanderen, maar dit recht mag niet worden verward met de legitimering van illegale bouwwerken. Ware sociale rechtvaardigheid ligt in het bieden van fatsoenlijke alternatieven, niet in het in erbarmelijke omstandigheden laten leven van mensen. Door degenen die zich aan de wet houden aan te vallen, misprijzen Isabel Moreira en anderen met soortgelijke retoriek juist degenen die het meest behoefte hebben aan concrete oplossingen. Het is een oppervlakkige, populistische retoriek die weinig oplevert.

Het geval van Loures zou als voorbeeld moeten dienen. Het vereist politieke moed om "genoeg" te zeggen tegen de ongecontroleerde groei van illegale wijken. Decennia van inspanningen om sloppenwijken uit te roeien mogen niet verloren gaan door blinde ideologieën en opruiende retoriek. Echt humanisme vereist actie en effectief huisvestingsbeleid, maar ook respect voor de wet. Portugal kan niet terugkeren naar een land van sloppenwijken. En iedereen die, bewust of onbewust, dit idee koestert, verraadt de waarden van vooruitgang en waardigheid die zo moeilijk te bereiken waren.