PSA-test: niet elke hoge waarde betekent kanker

Een hoge PSA-waarde betekent niet altijd kanker. De volgende aandoeningen kunnen de PSA-waarde ook tijdelijk of permanent verhogen: - Benigne prostaathyperplasie (BPH) - Prostaatinfectie (prostatitis) - Urineweginfecties - Urineren met katheterisatie of persen - Rectaal onderzoek in de afgelopen 48 uur - Fietsen of geslachtsgemeenschap in de afgelopen 24 uur (Bron: Mayo Clinic – PSA-waarden en beïnvloedende factoren)

Om deze redenen raden artsen meestal niet direct een biopsie aan bij iemand met een hoge PSA-waarde. Eerst wordt een hertest uitgevoerd, vervolgens wordt de vrije PSA-waarde bepaald en indien nodig wordt er verder beeldvormend onderzoek aangevraagd.

Hoe wordt besloten tot een biopsie?

Na een hoge PSA-uitslag beoordeelt de arts eerst andere factoren: - De leeftijd van de patiënt - Kanker in de familie - Jaarlijkse stijging van de PSA-waarde - Vrije PSA-waarde - Bevindingen bij lichamelijk onderzoek - MPMRI indien nodig. Al deze informatie wordt verzameld om te bepalen of een biopsie nodig is.

(Bron: American Cancer Society – Vroege detectie en besluitvorming over biopsieën)

Is een lage PSA altijd geruststellend?

Nee. Zelfs als de PSA-waarde laag is, verhogen sommige agressieve vormen van prostaatkanker de PSA-waarde in de beginfase niet sterk. Daarom is alleen naar de PSA kijken niet voldoende. Een lage PSA kan misleidend zijn, vooral bij mensen met een familiegeschiedenis, Afrikaanse afkomst of verdachte veranderingen in eerdere tests. (Bron: Cleveland Clinic – Beperkingen van PSA-testen)

Wat geven vrije PSA en percentage aan?

PSA kent twee vormen: vrij en gebonden (totaal). Deze waarde is belangrijk bij het beoordelen van het kankerrisico: - Als deze hoger is dan 25%: het kankerrisico is laag. - Als deze lager is dan 10%: het kankerrisico is hoger.

Deze verhouding is een leidraad bij het bepalen of een biopsie nodig is. (Bron: Journal of Urology – Free-total PSA ratios in prostate cancer detection)

Risico heeft zowel een persoonlijke als een medische dimensie.

Niet elke man loopt hetzelfde risico. Daarom is de beslissing om te kiezen voor een vervolgonderzoek, biopsie of vroege behandeling niet alleen een medisch, maar ook een persoonlijk proces. In sommige gevallen kan monitoring geschikter zijn, en in andere gevallen kan vroege interventie zinvoller zijn. Open communicatie met de arts is het meest cruciale punt in dit proces. (Bron: Harvard Health Publishing – Weighing risks and benefits of prostate screening)

PSA is het begin, niet het einde!

De PSA-test alleen is niet doorslaggevend, maar kan wel een belangrijk waarschuwingssignaal zijn. Wanneer de waarde stijgt, is het essentieel om in paniek te raken, in plaats van opnieuw te testen, aanvullend onderzoek te doen en uitgebreid met de arts te overleggen. Lage waarden mogen geen reden zijn tot luiheid. De meest accurate beslissing in de gezondheidszorg is die welke specifiek is voor de gegevens en de persoon.

Wat is een PSA-test?

PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) is een eiwit dat alleen in de prostaat wordt aangemaakt. Het wordt gemeten via bloedonderzoek. Aandoeningen zoals prostaatvergroting, infectie of kanker kunnen deze waarde verhogen. Daarom wordt de PSA-test al jaren gebruikt als eerste stap in de screening op prostaatkanker. (Bron: American Urological Association – PSA Testing Guidelines)

Wat zijn de referentiegrenzen voor PSA?

Over het algemeen wordt 0–4 ng/ml als 'normaal' beschouwd. Een evaluatie op basis van leeftijd is echter een nauwkeurigere benadering:

- 40–49 jaar: 0–2,5 ng/ml

- 50–59 jaar: 0–3,5 ng/ml

- 60–69 jaar: 0–4,5 ng/ml

- 70–79 jaar: 0–6,5 ng/ml

Het feit dat de waarden onder of boven deze waarden liggen, betekent echter niet dat er op zichzelf een definitieve diagnose is gesteld. (Bron: Europese richtlijnen voor urologie, 2024)

Andere tests dan PSA: methoden van de nieuwe generatie

Er zijn nieuwe tests ontwikkeld in de medische wereld om de beperkingen van PSA te overwinnen: - PHI (Prostaatgezondheidsindex): Combineert 3 verschillende PSA-metingen. - 4K-score: Probeert te voorspellen of de kanker agressief is. - mpMRI (multiparameter MRI): Toont verdachte foci in detail. Sommige van deze tests zijn echter nog niet wijdverbreid in Turkije. PSA is nog steeds de basisscreeningtest.

(Bron: National Comprehensive Cancer Network – Hulpmiddelen voor vroege detectie van prostaatkanker)

MORGEN:

- Welke patiënt zou alleen medicatie moeten krijgen en welke een operatie? - Wanneer werkt de 'afwachtende' aanpak? - Wat is het verschil tussen robotchirurgie en conventionele chirurgie? - Seksualiteit en urinecontrole bij prostaatkankerbehandeling

- Besluitvormingsproces gericht op gezondheid, niet op mannelijkheid