Ukryty w berlińskiej plebanii: Jak ochrona kościoła wywołuje niepokój u trzech Somalijczyków

Początkowo nie pozwolono im wjechać do Niemiec, ale nagle pojawili się w Berlinie: przypadek trójki uchodźców budzi wiele pytań i zakłóca politykę migracyjną niemieckiego rządu.

Dwóch uchodźców na terenie protestanckiego zgromadzenia Stephansstift w Hanowerze. Azyl kościelny coraz częściej spotyka się z krytyką polityczną. Nancy Heusel/epd

Często mieszkają w małych pokojach gościnnych i nie wolno im opuszczać budynku kościoła, chodzić do supermarketu, a nawet wchodzić do ogrodu. Policja może czekać na zewnątrz. Wewnątrz: sanktuarium kościelne.

Teraz właśnie taki przypadek wywołuje spore poruszenie. Trzech Somalijczyków jest obecnie zakwaterowanych w Berlinie pod opieką Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (EKD). To trafia na pierwsze strony gazet w całym kraju. Skupia się na pytaniu, czy uchodźcy, którzy trzykrotnie bezskutecznie próbowali dostać się do Niemiec we Frankfurcie nad Odrą w maju, w ogóle mogą przebywać w Berlinie.

Według EKD, a także organizacji uchodźców, takich jak Pro Asyl, odpowiedź brzmi: zdecydowanie tak. A kościół przyjmuje coraz bardziej krytyczne stanowisko wobec nowej, surowszej polityki migracyjnej rządu federalnego.

To nie jest jedyny wybuchowy aspekt tej sprawy: kiedy Somalijczycy zostali trzykrotnie odesłani na granicy niemiecko-polskiej w kwietniu i maju, otrzymali poradę prawną od Pro Asyl . Niedługo potem Sąd Administracyjny w Berlinie orzekł, że odrzucenie dwóch mężczyzn i jednej kobiety na granicy niemiecko-polskiej było bezprawne. Wszyscy wierzyli, że trzej Somalijczycy nadal byli w Polsce, ale potem pojawili się w Berlinie. Niemiecki Związek Policji złożył skargę na nieznaną osobę, podejrzewając między innymi przestępcze praktyki przemytnicze.

Ochrona Kościoła: „Przyjmujemy tych, których potrzeby są największe”

Azyl kościelny wydaje się wielu cichym aktem miłosierdzia. W rzeczywistości jednak jest to precyzyjnie ustalona procedura, która działa na obrzeżach niemieckiego prawa azylowego – bez jego łamania. W Berlinie, jak i w całym kraju, zgromadzenia kościelne regularnie oferują ochronę uchodźcom , którzy, zdaniem parafian, są narażeni na bezprawną lub nieuzasadnioną deportację.

Felix Wolf, dyrektor zarządzający „Azylu w Kościele Berlin-Brandenburgia”, powiedział Berliner Zeitung, że obecnie nie ma uregulowanej procedury azylu kościelnego dla trzech uchodźców z Somalii. Stowarzyszenie doradza parafiom, które przyjmują osoby w ramach azylu kościelnego i prawnie weryfikuje przypadki, aby ustalić, czy kwalifikują się do tej procedury. „Otrzymujemy znacznie więcej wniosków, niż możemy obsłużyć w ramach azylu kościelnego. Przyjmujemy tych, których potrzeby są największe” — mówi Wolf.

Po dostaniu się do azylu kościelnego uchodźca pozostaje pod opieką społeczności

Od 2015 r. Kościół usystematyzował swoje podejście do azylu kościelnego i swoje interakcje z państwem. Od tego czasu sporządzano akta osób, często rodzin, które są uważane za przypadki trudne. Władze są jasno informowane, dlaczego Kościół uważa je za przypadki trudne, a państwo jest wzywane do wzięcia za nie odpowiedzialności, nawet jeśli inne państwa ponosiłyby odpowiedzialność zgodnie z procedurą dublińską . „Są to przypadki, w których nie można oczekiwać, że ludzie wrócą” — mówi Wolf. Problemy to groźba przemocy, uwięzienie, brak opieki medycznej i bezdomność. Obecnie kraje problematyczne to Bułgaria, Chorwacja, Polska i Litwa.

Żywność, opieka medyczna, opieka duszpasterska, porady prawne

Podstawowa idea azylu kościelnego: Kongregacja kościelna przyjmuje osobę, którą uważa za szczególnie humanitarną. Prawo pobytu pozostaje nienaruszone. Po udzieleniu azylu kościelnego uchodźca pozostaje pod opieką kongregacji, dopóki państwo niemieckie nie przejmie sprawy i nie zostanie wszczęte normalne postępowanie w Niemczech.

Gmina zapewnia zakwaterowanie i wyżywienie, często poprzez darowizny lub prywatne wsparcie. Migranci zazwyczaj nie otrzymują już żadnych świadczeń od państwa po opuszczeniu oficjalnej jurysdykcji.

Oznacza to, że żywność, opieka medyczna, opieka duszpasterska i porady prawne muszą być organizowane przez samą kongregację. Prawnie rzecz biorąc, nie ma czegoś takiego jak specjalne schronienie. Policja może wejść do budynku w dowolnym momencie i zabrać osobę. Jednak w praktyce zdarza się to rzadko. Władze szanują azyl kościelny — z tradycji, względów politycznych i dlatego, że ostatecznie chodzi o indywidualne przypadki, a nie masowe zakwaterowanie.

Liczba osób ubiegających się o azyl kościelny w Niemczech znacznie wzrosła w zeszłym roku, zgodnie z niedawnym raportem medialnym. Według gazety Bild, powołującej się na dane Federalnego Urzędu ds. Migracji i Uchodźców (BAMF) , w 2024 r. azyl kościelny otrzymało łącznie 2386 osób — około 300 więcej niż w roku poprzednim. Zdecydowana większość tych przypadków to tzw. przypadki dublińskie: osoby ubiegające się o azyl, które zostały pierwotnie zarejestrowane w innym kraju UE przed podróżą do Niemiec.

W 2024 r. w regionie Berlin-Brandenburgia działało 183 przytułków kościelnych

Według stowarzyszenia Asylum in the Church na dzień 1 maja 2025 r. w Berlinie i Brandenburgii działało 39 kościelnych azylów, w których przebywało łącznie 59 osób (w tym 15 dzieci). 35 z tych kościelnych azylów to przypadki dublińskie. W 2024 r. w regionie Berlin-Brandenburgia działało 183 kościelnych azylów, w których przebywało łącznie 243 osoby, w tym 40 dzieci.

Wolf przypisuje wzrost liczby wniosków o azyl kościelny politycznej debacie na temat deportacji. Kongregacje kościelne coraz częściej dostrzegają niesprawiedliwość i są bardziej skłonne przyjmować ludzi niż wcześniej.

Według informacji z gazety Bild, troje Somalijczyków mieszka w berlińskiej plebanii od Zielonych Świąt – wbrew powszechnej zasadzie, która zgodnie z ustawą o azylu przewiduje zakwaterowanie w państwowym ośrodku recepcyjnym na okres do 18 miesięcy. Zakwaterowanie w kościele może wskazywać, że Somalijczycy zamierzają ubiegać się o azyl kościelny w przypadku groźby deportacji.

Według LAF, trzej Somalijczycy zostali zarejestrowani w ośrodku przylotów

Rzeczniczka berlińskiego urzędu ds. uchodźców wyjaśniła: „Przydział do Berlina nastąpił z przyczyn medycznych i humanitarnych”. Trzech Somalijczyków zostało zarejestrowanych w ośrodku przylotów i „oczywiście uczestniczą we wszystkich oficjalnych spotkaniach”. Biskup Christian Stäblein , komisarz ds. uchodźców EKD, spotkał się z trzema somalijskimi migrantami, którzy zostali aresztowani przez policję federalną na granicy z Polską w maju. zostali odrzuceni. Powiedział protestanckiej służbie prasowej: „Kiedy słyszę ich historie życia i odczuwam ich bezbronność, boli mnie, że ludzie szukający ochrony są odsyłani na naszych granicach”.

Nie jest jasne, czy dwaj mężczyźni i jedna kobieta otrzymają teraz azyl kościelny. Faktem jest jednak, że zwiększa to presję na rząd i władze.

Krytyka azylu kościelnego: Obowiązujące prawo jest ignorowane

Krytycy oskarżają teraz kościoły o lekceważenie obowiązującego prawa. Mówią o sprawiedliwości równoległej i bezprawnym wpływie. Oficjalnie azyl kościelny nie jest zachęcany – ale nie jest też ścigany. W ostatnich latach zdarzały się pojedyncze przypadki przeciwko pastorom za „pomoc i podżeganie do nielegalnego pobytu”, ale większość z nich została umorzona. Wynik sprawy w Berlinie jest obecnie niejasny.

Wolf of the Church Asylum Association odrzuca oskarżenia, że ​​kościół nadużywa politycznie instrumentu azylu kościelnego: „Zawsze patrzymy na indywidualny przypadek i pomagamy egzekwować prawo, dając więcej czasu i świeżą perspektywę w trudnych przypadkach. Nie ukrywamy nikogo”. Państwo może interweniować w dowolnym momencie i wie również, gdzie znajdują się ludzie. „Państwo angażuje się w dialog” – mówi. Dyrektor zarządzający nie widzi również nowego, ostrzejszego tonu przeciwko azylowi kościelnemu ze strony rządu federalnego kierowanego przez CDU/CSU.