Żegnaj pieniądzu cyfrowym? Szwecja zaskakuje debatą na temat zwrotu gotówki na rzecz integracji i bezpieczeństwa narodowego

W niezwykłym momencie dla jednego z najbardziej zdigitalizowanych krajów świata, Szwecja aktywnie dyskutuje nad środkami, które mają zapewnić akceptację i dostępność gotówki. Riksbank, bank centralny kraju, poparł propozycje mające na celu umożliwienie przyjmowania płatności gotówką w przypadku podstawowych usług, powołując się na względy integracji społecznej i odporność na kryzysy, takie jak cyberataki.

Szwecja, kraj będący pionierem w przejściu na społeczeństwo bezgotówkowe, stoi obecnie na rozdrożu, które może zmienić przyszłość płatności. Debata nad koniecznością zapewnienia przetrwania i dostępności fizycznych pieniędzy nabrała nieoczekiwanego rozpędu w związku z obawami o włączenie społeczne, odporność systemów płatniczych i bezpieczeństwo narodowe w coraz bardziej niepewnym kontekście globalnym.

Ponowne rozważenie roli gotówki ma miejsce w kraju, w którym jej wykorzystanie jest marginalne w wielu obszarach — według raportu Worldpay Global Payments wynosi ono mniej niż 1% w handlu elektronicznym i zaledwie 4% w transakcjach w sklepach. Postępująca cyfryzacja w Szwecji, oprócz zwiększenia wydajności, ujawniła również pewne słabości systemowe, które są obecnie łagodzone.

W centrum tej debaty znajduje się Riksbank, szwedzki bank centralny, który publicznie wyraził poparcie dla propozycji wynikających z „badania gotówki” (Kontantutredningen), raportu zleconego przez Ministerstwo Finansów. Jednym z kluczowych zaleceń jest wprowadzenie prawnego obowiązku przyjmowania płatności gotówkowych dla dostawców podstawowych dóbr i usług, takich jak supermarkety i ośrodki zdrowia, a także dla poborców opłat publicznych.

Prezes Riksbanku Erik Thedéen był znaczącym głosem w tej zmianie, podkreślając, że obowiązek ten ma kluczowe znaczenie zarówno dla integracji, jak i dla przygotowania na kryzysy.

„Ludzie powinni zawsze móc płacić za żywność, opiekę zdrowotną i leki zarówno cyfrowo, jak i gotówką. Coraz bardziej burzliwa sytuacja globalna, wzrost liczby cyberataków i masowe przerwy w dostawie prądu w Europie Południowej podkreślają znaczenie możliwości dokonywania płatności nawet wtedy, gdy nie ma Internetu. – Erik Thedéen, prezes Riksbanku.

Bank centralny popiera również pomysł rozszerzenia i wyjaśnienia odpowiedzialności głównych instytucji bankowych za zapewnienie odpowiednich usług depozytów i wymiany gotówki zarówno dla przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych, co do tej pory nie było wymagane prawnie, ale jest uważane za niezbędne do funkcjonowania gotówki jako środka płatniczego.

Kilka zasadniczych problemów jest przyczyną widocznego odwrócenia trendu w kierunku bezgotówkowości:

* Włączenie społeczne: Celem jest zapewnienie, że wszyscy obywatele, a zwłaszcza ci, którzy mają trudności z dostępem do cyfrowych metod płatności lub ich używaniem — jak osoby starsze, uchodźcy lub osoby doświadczające wykluczenia cyfrowego — nie zostaną pominięci w systemie płatności.

* Odporność i bezpieczeństwo narodowe: W „coraz bardziej niespokojnym otoczeniu globalnym” możliwość dokonywania podstawowych płatności gotówkowych jest uważana za element krytycznej infrastruktury. Celem jest zapewnienie ciągłości transakcji podczas kryzysów, takich jak cyberataki, powszechne przerwy w dostawie prądu, a nawet w sytuacjach konfliktowych. Obecną infrastrukturę gotówkową w Szwecji opisano jako „bardzo wrażliwą” właśnie ze względu na jej niewykorzystanie i wynikający z tego brak inwestycji.

* Podatność infrastruktury cyfrowej: Głęboka digitalizacja, kiedyś symbol nowoczesności, ujawnia obecnie, w jaki sposób awaria systemów cyfrowych może sparaliżować codzienne funkcjonowanie gospodarki. Prawie całkowite uzależnienie transakcji finansowych od technologii tworzy pojedynczy punkt awarii, którego ryzyko można ograniczyć dzięki gotówce.

Wzmacniając te argumenty, Stowarzyszenie Branży Bankomatów (ATMIA) opublikowało 22 maja 2025 r. białą księgę o wymownym tytule: „Szwecja zmienia kurs: zwroty gotówki jako kwestia przetrwania, integracji i bezpieczeństwa”.

Proces przechodzenia Szwecji na społeczeństwo bezgotówkowe znacznie przyspieszył po spektakularnym napadzie helikopterem na składnicę gotówki w Sztokholmie w 2009 r., który przyczynił się do upowszechnienia alternatyw cyfrowych. W rezultacie wiele małych firm przestało przyjmować płatności gotówkowe.

W dokumencie Cash Inquiry zaproponowano szczegółowe warunki obowiązkowej akceptacji gotówki, takie jak jej stosowanie w punktach sprzedaży z obsługą w określonych godzinach (od 6:00 do 20:00) oraz w przypadku firm o określonej wielkości (przychód przekraczający 3 miliony SEK rocznie), a także ustalono maksymalny limit płatności gotówkowych na transakcję (np. 5880 SEK w 2025 r.).

Ta debata w Szwecji może mieć istotne reperkusje w innych krajach europejskich, które również szybko przechodzą na cyfryzację swoich systemów płatności. Doświadczenia Szwecji wskazują na rosnące na świecie napięcie między szybkimi innowacjami w technologiach finansowych – takimi jak „superaplikacje” i bankomaty nowej generacji – a panującą potrzebą zagwarantowania podstawowych praw, takich jak włączenie finansowe, prywatność i podstawowe bezpieczeństwo.

Przypadek Szwecji pokazuje, że pełna digitalizacja może mieć swoje ograniczenia, a zachowanie równowagi między wydajnością technologiczną a podstawową uczciwością i bezpieczeństwem może wymagać zachowania tradycyjnych opcji płatności, takich jak gotówka.

Czy uważasz, że Twój kraj powinien podjąć podobne działania, aby zagwarantować dostępność i akceptację gotówki? Podziel się swoją opinią w komentarzach.