Eksperci opracowali plan ochrony słynnej na całym świecie majestatycznej budowli przed trzęsieniami ziemi

Hagia Sophia w Stambule to jeden z najwybitniejszych zabytków architektury na świecie, symbol dziedzictwa kulturowego i historii religii. Jednak pomimo swojej wielowiekowej potęgi i historycznego znaczenia, tej majestatycznej budowli grozi dziś zniszczenie z powodu stałego zagrożenia trzęsieniami ziemi, tak typowymi dla tego regionu. Rząd Turcji i najlepsi architekci kraju opracowują zakrojony na szeroką skalę program mający na celu wzmocnienie i ochronę zabytku, aby zachować go dla przyszłych pokoleń.

Przypomnijmy, że Turcja leży w strefie aktywnych uskoków sejsmicznych, co sprawia, że ​​jest ona szczególnie podatna na silne trzęsienia ziemi. W ostatnich dziesięcioleciach kraj ten doświadczył kilku niszczycielskich kataklizmów, w tym trzęsienia ziemi w 2023 r., w którym zginęło ponad 50 000 osób. W 2025 roku Stambuł nawiedziło trzęsienie ziemi o magnitudzie 6,2, co wywołało niepokój wśród ekspertów i zwróciło uwagę na stan zabytków.

Szczególnie niepokojące jest to, że wiele z nich – np. Hagia Sophia – zbudowano ze starożytnych materiałów i mają one złożoną strukturę, która z czasem mogła ulec osłabieniu. Architekci i inżynierowie zauważają, że w przypadku silnego trzęsienia ziemi, zwłaszcza jeśli zbiegnie się ono z osłabieniem elementów konstrukcyjnych, budynek może ulec uszkodzeniu, a nawet zawalić się.

Jeden z czołowych ekspertów zajmujących się renowacją Hagia Sophia, Hasan Firat Diker, niedawno odwiedził pomnik po kolejnym trzęsieniu ziemi, aby ocenić jego stan. Podkreślił, że główna kopuła i łączące ją łuki są najbardziej narażonymi na uszkodzenia częściami konstrukcji.

„W najgorszym przypadku trzęsienie ziemi może spowodować pęknięcia w głównym łuku, zagrażając całej konstrukcji” – ostrzega.

Dicker i jego zespół opracowują kompleksowy plan wzmocnienia budynku, obejmujący m.in. zdjęcie ołowiu z kopuły w celu lepszego zrozumienia wewnętrznych uszkodzeń oraz instalację nowoczesnych systemów wsparcia. Projekt obejmuje wzmocnienie głównych kolumn, podpór podziemnych i połączeń między różnymi częściami konstrukcji. Planowane jest również wykorzystanie najnowszych technologii do monitorowania stanu budynku w czasie rzeczywistym.

Historia Hagia Sophia sięga ponad półtora tysiąca lat. Zbudowany w 537 roku na polecenie cesarza Justyniana I, stał się symbolem architektury bizantyjskiej. Przez całą swoją historię budowla wielokrotnie ulegała uszkodzeniom: w 558 r. jej kopuła częściowo zawaliła się podczas trzęsienia ziemi, a w kolejnych stuleciach budynek przetrwał pożary, wojny i renowacje.

Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków Osmańskich w 1453 roku katedrę przekształcono w meczet, a w 1935 roku ogłoszono ją muzeum. W 2020 roku Hagia Sophia została ponownie przekształcona w meczet, co przyciągnęło międzynarodową uwagę do kwestii konserwacji i renowacji tego zabytku.

Projekt umocnień Hagia Sophia obejmuje instalację dźwigu wieżowego na wschodniej fasadzie, w celu prowadzenia badań naukowych i prac fortyfikacyjnych. Inżynierowie planują usunąć wierzchnią warstwę ołowiu, aby uzyskać dostęp do warstw wewnętrznych i ocenić ich stan. Następnie zostanie opracowany system ochronny, który umożliwi bezpieczne przeprowadzenie prac, a jednocześnie umożliwi zwiedzanie zabytku przez turystów i wiernych.

Ponadto zaplanowano montaż rusztowań i specjalnych pokryć ochronnych wewnątrz budynku, które zabezpieczą kopułę przed wpływem warunków atmosferycznych i ewentualnymi uszkodzeniami. Oczekuje się, że podczas renowacji zostaną odkryte i zachowane starsze freski oraz elementy ukryte pod warstwami późniejszych napraw.

Kierownik projektu, Ali Kucukgocmenu z Uniwersytetu Stambulskiego, zauważa, że ​​będzie to jedna z największych renowacji w historii Turcji.

„To nie tylko wydarzenie techniczne, ale także kulturalne, które pomoże zachować wyjątkowy zabytek dla przyszłych pokoleń” – powiedział.

Eksperci uważają, że w przyszłości konieczne będzie stałe monitorowanie stanu budynku i regularne prace remontowe. Wprowadzenie nowych technologii, takich jak czujniki monitorujące pęknięcia i drgania, pomoże we wczesnym wykrywaniu potencjalnych zagrożeń i zapobieganiu katastrofalnym skutkom.