Hoe een stercoach probeert het vuur in het goedmoedige Zwitserland aan te wakkeren

Toen Pia Sundhage eind april te gast was in een voetbalbar in Bazel, werd haar gevraagd naar haar doel voor het EK. Ze antwoordde: "Overleven." Zoals vaak het geval is bij haar optredens, lokte de reactie van de Zwitserse bondscoach lachsalvo's uit. Sundhage reageert verfrissend op een wereld vol clichés, zoals voetbal. De 65-jarige is welbespraakt, straalt zelfvertrouwen uit en belichaamt een winnaarsmentaliteit die haar grote voetbaltitels heeft opgeleverd: de Olympische Spelen, het WK, het EK, de Copa América en de titel Wereldcoach van het Jaar.

Op dit moment blijft de lach echter even in je keel steken, want Sundhages antwoord, drie dagen voor het toernooi, bevat veel waarheid. De prestaties van de nationale ploeg waren de afgelopen maanden onbevredigend. Je kunt niet met zekerheid zeggen dat de Zwitserse vrouwen, opgetogen door de vreugde om het EK in eigen land te mogen organiseren, boven zichzelf zullen uitstijgen. Maar dat is precies wat ze nodig hebben om voor het eerst een kwartfinale van een EK te bereiken – in een veld waarin slechts drie van de zestien teams lager staan ​​op de wereldranglijst.

De laatste vriendschappelijke wedstrijd op donderdag tegen Tsjechië eindigde in 4-1, een overwinning van zelfvertrouwen, vooral omdat vier verschillende speelsters scoorden. De Zwitsers hadden eerder acht wedstrijden op rij niet gewonnen. In hun zes Nations League-wedstrijden dit jaar scoorden ze slechts vier doelpunten, waarvan drie in een turbulente 3-3 gelijkspel tegen IJsland. Tot overmaat van ramp kampten twee van de steunpilaren van het team, Lia Wälti en Ramona Bachmann, met gezondheidsproblemen: Bachmann verbleef een tijdje in een kliniek met een angststoornis en scheurde haar kruisband, terwijl Wälti sinds haar operatie in slechte gezondheid verkeert.

Toen ze in januari 2024 haar contract tekende, keek Sundhage uit naar de reis met als zeldzaam doel een toernooi in eigen land. Ze had immers al ervaren wat zo'n evenement teweeg kan brengen: op het EK van 2013 was ze bondscoach van haar thuisland Zweden.

Ook Zwitserland was optimistisch. Wie, behalve een coach van hun kaliber, zou in zo'n korte tijd een sterk team kunnen samenstellen?

Sundhage nam de nationale ploeg over in een periode van onzekerheid, gekenmerkt door een turbulent jaar onder Inka Grings en het dieptepunt van een 7-1 nederlaag tegen Spanje eind oktober 2023. Het team maakt ook een overgangsperiode door. Sleutelspelers zijn 32 jaar of ouder, terwijl spelers van een nieuwe, veelbelovende generatie, zoals Sydney Schertenleib en Iman Beney, pas 18 jaar oud zijn.

Sundhage wist dat ze voor een uitdaging stond. Voor het eerst coacht ze een team dat ze niet kan samenstellen uit de beste spelers ter wereld, zoals ze ooit deed in de VS, Brazilië of Zweden. "Ik moet iets neerzetten dat anders is dan alles wat ik ooit heb gedaan," zei ze aan het begin. Individueel maakt Zwitserland geen schijn van kans tegen de concurrentie. "Maar als we als team presteren, is alles mogelijk."

Voor Sundhage stond teamspirit voorop, zelfs in de toplanden. In de VS slaagde ze erin een gedeeltelijk verdeeld team te verenigen rond sterren als Hope Solo. Ze gebruikt de metafoor van de twee benen die nodig zijn om vooruit te komen: het ene staat voor prestaties, het andere voor de omgeving van het team. Gebaseerd op haar verleden stelt ze hoge eisen aan prestaties: hoge intensiteit, fysieke kracht en veel rennen. Ze vraagt ​​om moedige speelsters die buiten hun comfortzone durven te treden zonder bang te zijn om fouten te maken.

"Voetbal is een spel! Het moet leuk zijn en emoties oproepen," roept ze graag. Haar passie voor de sport straalt ervan af wanneer ze over haar jeugd praat, toen voetballen nog verboden was voor meisjes, of wanneer ze het heeft over haar verlies in het voetbalgekke Brazilië.

Het voorbereidingskamp in de weken voorafgaand aan het EK was fysiek zwaar. Eerdere coaches hadden kritiek geuit op de atletische tekortkomingen van Zwitserland ten opzichte van de internationale normen, terwijl Sundhage fitte spelers wilde. Sommigen vonden de training te zwaar, terwijl anderen vonden dat de hoge intensiteit het team dichter bij elkaar had gebracht. "Ik wil het beste team, niet de beste spelers", is een van haar mantra's.

Sundhage eist dat de spelers de rol die ze hen toebedeelt accepteren, internaliseren en vervullen. "Dat is de sleutel tot succes", benadrukte ze bij de bekendmaking van de selectie. Om eenheid te creëren, gebruikt ze graag onconventionele methoden. Klassieke teambuildingoefeningen zijn niet haar ding. In plaats daarvan zingt ze vaak – altijd aan het begin van haar termijn of tijdens de wedstrijd, soms om de stemming te verlichten, soms met een boodschap.

Als coach van het Zweedse vrouwenteam moedigde ze tijdens een ontspannen warming-upronde alle speelsters aan om hun armen te spreiden en als vliegtuigen over het veld te rennen. Lia Wälti, aanvoerster van het Zwitserse team, beschrijft Sundhages soms eigenaardige ideeën als volgt: "Ze is een heel bijzonder personage, en dat bedoel ik positief. Het kan haar absoluut niet schelen wat anderen van haar denken." Sundhage wil de Zwitserse speelsters uit hun schulp lokken. Ze vindt ze te stil, te braaf en te oncommunicatief.

Voor Sundhage is het belangrijk om het vuur aan te wakkeren. De Amerikaanse speelster Abby Wambach zei ooit: "Ik hou zo veel van Pia, omdat ze me heeft laten zien wat het betekent om van het spel te houden." Soms provoceert Sundhage opzettelijk om een ​​reactie uit te lokken: vóór het EK in Zweden vertelde ze journalisten dat Zweden alleen kans op succes had als Lotta Schelin veel doelpunten zou maken. Dit zette de spits onder flinke druk – en het werkte. Schelin werd topscorer van het toernooi.

Sundhage zoekt echter geen nabijheid tot de spelers. Jaren geleden zei ze ooit dat ze probeerde zich te interesseren voor hun privéleven, maar dat het haar simpelweg niet lukte. Ze rekent erop dat haar staf een band met hen opbouwt. Werkt dat net zo goed met de Zwitserse spelers als met sterspelers? Of hebben ze wat meer aandacht nodig, vooral nu het team door een kwetsbare fase gaat zoals dit voorjaar?

Met het oog op het EK thuis blijft de grote vraag hoe goed Sundhage en haar ideeën door de Zwitsers zijn ontvangen. Zullen ze de uitdaging aangaan, de energie die ze hebben losgelaten benutten – of zullen ze zich onzeker voelen? De afgelopen weken en maanden was er veel scepsis over Sundhages beslissingen. Zo was er de late bekendmaking van de definitieve EK-selectie, slechts negen dagen voor het toernooi. Terwijl de meeste landen hun 23 namen allang bekend hadden gemaakt, trainde Sundhage nog steeds met meer dan 30 speelsters. Niemand zou zich veilig moeten voelen; iedereen zou tot de laatste training voor zijn plek moeten vechten.

Na de beslissing was de stemming in het team, die de spelers over het algemeen als positief omschrijven, merkbaar meer bevrijd, aldus verdediger Nadine Riesen. In de bubbel van de definitieve selectie waren er echter maar een paar dagen om routines en automatismen te oefenen – want ook de keeperskwestie bleef tot die tijd open.

Sundhage had Elvira Herzog al vroeg, eind 2024, als nieuwe eerste doelvrouw vastgelegd, zodat de verdediging kon samensmelten tot een stabiele, goed ingestudeerde structuur. Maar Herzog vertoonde daarna regelmatig tekenen van onzekerheid, terwijl nummer twee Livia Peng werd uitgeroepen tot beste Bundesliga-doelvrouw van het seizoen. Sundhage vertrouwde op Peng in de laatste twee competitiewedstrijden voor het EK, waar ze prompt een blunder maakte tegen Frankrijk, maar verder goed presteerde. Nu staat Peng ook op het toernooi.

De rest van de opstelling was ook een veel bekritiseerd, terugkerend onderwerp, en soms verwarrend: in haar 3-5-2-systeem, dat kan worden uitgebreid tot een 5-3-2, bezetten sommige speelsters posities die ze niet kennen. Bijvoorbeeld Iman Beney, die rechtsvoor speelde bij Young Boys, maar rechtsachter bij de nationale ploeg. Sundhage is koppig, geeft ze openlijk toe, en ze wil Beney op deze positie "aan de praat krijgen". Het experimenteren is deels uit noodzaak: Sundhage heeft geen selectie van 40 tot 50 speelsters zoals bij eerdere wedstrijden. Kritiek deert de charismatische coach niet: ze beantwoordt alle vragen met een diep vertrouwen en overtuiging, maar altijd met een vleugje humor.

Kunnen de Zwitserse vrouwen de ideeën van Sundhage op tijd goed implementeren? Kunnen ze concurreren met teams die de afgelopen jaren meer vooruitgang hebben geboekt? En slaagt Sundhage erin om een ​​team zonder wereldklasse op het cruciale moment te laten schitteren? Kan ze haar ervaring gebruiken om de juiste personeelsbeslissingen te nemen?

Toen Sundhage na talloze titels de VS verliet, gaven verschillende speelsters aan wat ze vooral aan haar waardeerden. Haar onwrikbare overtuiging dat je in elke situatie kunt winnen. De kalmte en rust die ze uitstraalde, zelfs als alles tegen zat. Dat zijn niet de slechtste eigenschappen om het EK onder de gegeven omstandigheden te overleven.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »