De geur van toeval, de geboorte van het eerste parfum in de geschiedenis

De geschiedenis van parfum herbergt een van die fascinerende raadsels die meer door toeval dan door opzettelijke vindingrijkheid lijken te zijn ontstaan. Het is bijna een magisch verhaal, geweven door toeval, een vonk die duizenden jaren geleden ontstak en voor altijd het aromatische pad van de mensheid markeerde.

En de creatie van het eerste parfum is een onverwachte reis door tijd en ruimte, waarbij anonieme alchemisten ons - zonder dat ze dat wilden - een balsemachtige schat schonken die ons nog steeds betovert.

Ook al lijkt parfum misschien een moderne uitvinding uit de cosmetica-industrie, het heeft veel diepere wortels en gaat terug tot oude beschavingen, waarschijnlijk in het Nabije Oosten, meer dan vierduizend jaar geleden.

We kunnen ons een gewone dag voorstellen bij een tempel in Mesopotamië, Egypte of Perzië, waar aromatische planten zoals mirre, wierook, lotus of nardus rijkelijk groeien en de lucht vullen met onzichtbare geschenken. Daar merkt een priester of genezer op dat bepaalde combinaties, wanneer ze worden verbrand of gemengd met oliën of andere planten, geuren afgeven die niet alleen aangenaam zijn, maar ook intens en langdurig. Aan deze aroma's worden, waarom niet, heilige, helende of zuiverende eigenschappen toegeschreven, wat hun gebruik in rituelen en ceremonies motiveerde.

Verdergaand met dit verhaal, is het gemakkelijk voor te stellen dat de creatie van het eerste parfum (etymologisch gezien betekent per fumum door rook) per ongeluk gebeurde: misschien werd er een pot plantaardige oliën bij boomtakken of een paar druppels hars achtergelaten, waardoor een bijzonder geurig mengsel ontstond. Verdamping, dankzij de werking van de zon, in combinatie met de interactie met natuurlijke componenten en de werking van de tijd, vormen de volgende regels van dit verhaal.

Deze priesters worden gevolgd door geïmproviseerde alchemisten en apothekers, die ervoor moeten zorgen dat de geuren de tempels verlaten en in privéwoningen terechtkomen, waar ze voor meer alledaagse doeleinden worden gebruikt, zoals het bestrijden van lichaamsgeur.

Egypte was in die zin een bevoorrechte omgeving waar toeval en menselijke vindingrijkheid samenkwamen om parfum naar nieuwe plaatsen te brengen. Daar, tussen de paleizen en piramides, werd het gebruik van geuren een kunstvorm. Er zijn verslagen en pictogrammen bekend die laten zien hoe bloemen zoals jasmijn, roos en lotus werden gekookt in keramische of albasten potten, samen met dierlijke oliën en plantenharsen.

De volgende die zich bij dit verhaal voegen, zijn de handelaren, rusteloze en volhardende geesten die in die essences een schat ontdekken die net zo waardevol is als goud en specerijen. Al snel zijn de Middellandse Zeeroutes gevuld met aroma's en beloften: van de havens van Egypte tot de Fenicische kust, kleine amforen van parfum, verborgen tussen zijde en juwelen, betwist als ware lustobjecten. Zo worden geuren en handelaren onafscheidelijke metgezellen, die handelsnetwerken weven die niet alleen de bekende wereld parfumeren, maar deze ook verenigen door een subtiele en universele taal: die van de geur die de komst van het exotische en mysterieuze aankondigt.

Door de eeuwen heen heeft de parfumkunst zich ontwikkeld door middel van weloverwogen mengsels in zogenaamde geheime formules, die variëren afhankelijk van de beschikbare ingrediënten, de waterkwaliteit, het klimaat en de conserveringstechnieken. Geleidelijk aan zijn alchemisten in staat de bedwelmende eigenschappen van de geur en het effect ervan op stemming, spiritualiteit of verleiding te benutten; eigenschappen die de motivatie vormen voor de perfectionering van extractie- en mengmethoden.

En slechts een paar druppels parfum op onze huid zijn voldoende om het verleden op te roepen en de sporen van beschavingen, mediterrane routes, Egyptische nachten en anonieme handen die de subtiele kunst van het bedwelmen van de lucht ontdekten, nieuw leven in te blazen.