Mijn arts maakte zich zorgen dat ik bewusteloos zou raken of een aanval zou krijgen. De boosdoener was mijn gezonde levensstijl.

Meld u aan voor de Slatest en ontvang dagelijks de meest inzichtelijke analyses, kritiek en adviezen in uw inbox.

Twee jaar geleden had ik een gesprek met mijn arts dat nog steeds een van de meest zenuwslopende gesprekken is die ik ooit heb gehad. Nadat ze de resultaten van een routinematig bloedonderzoek had bekeken, wilde ze weten of ik recentelijk een van de volgende klachten had gehad: bewusteloosheid, duizeligheid, verwardheid of een aanval. Nee, nee, nee en nee. Toen wilde ze weten: had ik een veranderde mentale toestand? Op dat moment was dat discutabel.

Het bleek dat ik te weinig natrium in mijn bloed had. Tijdens het gesprek met de arts werd de boosdoener duidelijk: mijn gezonde levensstijl was de boosdoener.

Ik ren of ga elke dag naar de sportschool. Ik probeer gezond te eten. Ik drink veel water, vooral tijdens het sporten.

Gebombardeerd door gezondheidswaarschuwingen over de gevaren van te weinig drinken, was ik doodsbang voor uitdroging. Tel daar culturele mythes bij op zoals de 8x8-regel – acht glazen van 237 ml water per dag – en de lifestyle-boodschap dat meer water drinken me een betere huid, haar, slaap, spijsvertering en noem maar op zou geven, en ik dronk minstens 3 liter water per dag . Dat was bovenop mijn ochtendkoffie, hier en daar een frisdrankje, eten (met water!) en alle andere drankjes die ik toevallig dronk. Ja, die tellen mee als waterinname.

Alles bij elkaar kreeg ik te veel water binnen. Véél, véél te veel.

En nu was ik in gevaar. Naast water bevat het lichaam natrium – een essentiële elektrolyt die onder andere helpt de vochtbalans in je lichaam te handhaven, de zenuw- en spierfunctie te behouden en je hart gezond te houden. Een gezond natriumgehalte ligt tussen de 135 en 145 millimol per liter bloed. Natrium komt van nature voor in voedsel, en mensen die een westers dieet volgen, voegen vaak ook flink wat extra zout toe aan hun maaltijden.

Maar de delicate balans tussen water en zout in het lichaam kan snel verstoord raken, vooral tijdens inspanning. Aan de ene kant van het spectrum staat uitdroging. Aan de andere kant staat overhydratatie en hyponatriëmie, een potentieel levensbedreigende aandoening.

Hyponatriëmie treedt op wanneer het natriumgehalte in het bloed daalt tot onder de 135 millimol per liter bloed. Als iemand overmatig drinkt, verdunt hij of zij het natriumgehalte in het bloed. Tegelijkertijd begint er water in de lichaamsweefsels te lekken, waardoor deze opzwellen, legt Tamara Hew-Butler uit, een podotherapeut uit Texas die gespecialiseerd is in de behandeling en studie van hardlopers. In ernstige gevallen kunnen de hersenen opzwellen, wat leidt tot enkele van de kernsymptomen van hyponatriëmie: verwardheid, duizeligheid, niet goed kunnen spreken en hoofdpijn.

Ik trainde voor een halve marathon toen ik de diagnose hyponatriëmie kreeg, en ik dronk makkelijk 4 liter water of sportdrank per dag. Mijn arts was bot: ik dronk te veel en vulde het zout dat ik door het zweten was kwijtgeraakt niet aan. En hoewel ik niet het gevoel had dat er iets mis met me was, zou ik, als ik niets deed, het risico lopen op veel ergere dingen dan hoofdpijn.

"Wanneer het natriumgehalte begint te dalen, is de kans groter dat mensen ernstigere symptomen ervaren", aldusPaul Charlton , spoedeisende hulparts en universitair docent aan de Universiteit van Colorado. Iemand kan het bewustzijn verliezen, epileptische aanvallen krijgen, instorten, overgeven en in coma raken. In extreme gevallen zwellen de hersenen zo sterk op dat de hersenstam hernia's vertoont – een scheur die fataal is. Dit alles kan binnen een paar uur gebeuren. Meerdere marathonlopers en andere atleten zijn de afgelopen jaren overleden aan overhydratie .

Hoewel sommige mensen risico lopen op een natriumtekort omdat ze bepaalde medicijnen gebruiken of een onderliggend gezondheidsprobleem hebben, treft sportgerelateerde hyponatriëmie juist gezonde mensen. Veel van wat we over de aandoening weten, is afkomstig uit onderzoek onder ultralopers en andere duursporters, evenals uit het leger. Er zijn aanwijzingen dat vrouwen mogelijk een groter risico lopen dan mannen, en hoewel het onduidelijk is waarom, is hyponatriëmie vaak ernstiger bij kleinere personen, puur omdat ze gemakkelijker te veel vocht binnenkrijgen in verhouding tot hun lichaamsgewicht, aldus Brendon McDermott , fysioloog aan de Universiteit van Arkansas en ervaren marathonloper.

Het is ook onduidelijk hoeveel mensen hyponatriëmie kunnen ervaren, deels omdat niet iedereen symptomen vertoont, aldus Charlton. Interessant genoeg suggereren sommige studies dat bepaalde mensen mogelijk constant een natriumtekort hebben, terwijl andere suggereren dat sommige mensen mogelijk niet efficiënt toegang hebben tot de natriumvoorraden in hun lichaam, waardoor ze vatbaarder worden voor hyponatriëmie .

Wat echter overduidelijk is, is dat wanneer mensen stoppen met drinken uit dorst en zichzelf in plaats daarvan dwingen om vocht binnen te krijgen tijdens het sporten, hun fysiologie snel uit de hand kan lopen. (In theorie zou je ook te veel kunnen hydrateren terwijl je in je auto zit en Stanley-bekers vol water achterover gooit, maar dat zou buitengewoon moeilijk zijn.)

Tijdens het sporten kan hyponatriëmie op bepaalde manieren verergerd worden, aldus Hew-Butler, niet in de laatste plaats door het uitzweten van zouten. Maar er is ook een hormonaal aspect: vasopressine, een antidiuretisch hormoon, neemt toe tijdens het sporten, en vooral bij warm weer.

"Je lichaam denkt: 'O mijn god, ik verlies vocht. Ik ga het echt niet uitplassen'", aldus Hew-Butler. Door de roep van de natuur te onderdrukken terwijl je vocht verliest door te zweten, probeert het lichaam die delicate water-zoutverhouding te behouden en alles goed te laten werken, legde ze uit.

Met andere woorden, het lichaam probeert vocht vast te houden. Belangrijk is dat het vervangen van water door sportdranken niet voldoende is: "Het maakt functioneel gezien weinig verschil voor de resultaten van mensen", zei Charlton. Hij en andere experts met wie ik sprak, waren het er allemaal over eens dat de meeste sportdranken als water behandeld moeten worden. (Ter vergelijking: de meeste commerciële sportdranken bevatten ongeveer 10 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid natrium – een fles Gatorade Thirst Quencher van 590 ml bevat bijvoorbeeld 270 milligram, oftewel ongeveer 11 procent, terwijl een fles Powerade van 350 ml 240 milligram natrium bevat, oftewel 10 procent.) Dus als je halverwege een hardloopsessie sportdranken of water gaat drinken, kunnen je cellen snel opzwellen.

"Daarom komen mensen soms in de problemen tijdens het sporten", zegt Hew-Butler. "Ze laden zich voor en blijven dat doen."

Verwarrend genoeg lijkt de vroege klinische manifestatie van hyponatriëmie – duizeligheid, hoofdpijn, verwardheid – vrijwel exact hetzelfde als die van uitdroging of hitte-uitputting. Hyponatriëmie kan alleen worden vastgesteld met een bloedtest, en hoewel medische tenten bij grote sportevenementen en spoedeisende hulpposten de apparatuur hebben om snel iemands natriumgehalte te bepalen, beseft de gemiddelde persoon – ik! – de ware aard van zijn of haar probleem mogelijk niet. En dat kan de situatie sneller verergeren.

Volgens Charlton wordt de aandoening steeds vaker vastgesteld bij mensen die niet in het typische plaatje voor acute of inspanningsgerelateerde hyponatriëmie passen.

Als iemand buiten aan het wandelen is, een American footballwedstrijd op de middelbare school speelt of gewoon in de tuin aan het werken is bij warm weer, kan hij of zij in de verleiding komen om veel water te drinken, ook al heeft hij of zij geen dorst. Dit om uitdroging te voorkomen of gewoon om af te koelen, zei hij. Daarmee brengt hij of zij zichzelf onbewust in gevaar.

Charlton herinnerde zich het geval van een Japanse vrouw die op een hete dag op een buitenpodium optrad. Ze stortte in en kreeg vijf minuten na haar optreden een aanval. Het bleek dat ze, bezorgd over hitteletsel en in navolging van de richtlijnen van de volksgezondheid om veel water te drinken, tijdens haar optreden ongeveer 4 liter vocht had gedronken. Toen medewerkers in het ziekenhuis bloed bij haar afnamen, bleek haar natriumgehalte 117 te zijn.

"Het was in het begin niet duidelijk [dat ze hyponatriëmie had] omdat ze niet in hun profiel paste", zei Charlton. "Ze was geen ultraloper. Ze deed niet regelmatig aan stressvolle activiteiten."

Ze probeerde gewoon voor zichzelf te zorgen. En dat doen voordat je dorst hebt, kan tot problemen leiden.

"Je hoort vaak dat dorst niet genoeg is, en als je dorst krijgt, is het te laat", zei Hew-Butler. "Maar dorst is een biologisch mechanisme dat al 700 miljoen jaar bewaard is gebleven", voegde ze eraan toe. "Het is niet defect als je sport."

Dit sprak me aan. Ik had altijd gedacht dat als ik dorst had tijdens het sporten, en vooral bij warm weer, ik in de problemen zat – uitgedroogd en met een risico op hitte-uitputting. Ik had er nooit bij stilgestaan dat ik misschien geen dorst zou hebben omdat ik te veel had gedronken.

Het is waar dat uitdroging en hitte-uitputting vaker voorkomen dan hyponatriëmie. Uit een onderzoek onder actief militair personeel uit 2024 bleek bijvoorbeeld dat er slechts 134 gevallen van inspanningsgerelateerde hyponatriëmie waren, terwijl er 471 gevallen van hitteberoerte en 2.380 gevallen van hitte-uitputting waren.

Maar McDermott, fysioloog aan de Universiteit van Arkansas, merkte op dat uitdroging op zichzelf waarschijnlijk niet dodelijk is, maar als u hyponatriëmie ontwikkelt en dit niet onder controle krijgt, kan het op zichzelf al snel dodelijk zijn. "Er zou voorlichting moeten komen over hyponatriëmie, net als over uitdroging," zei hij.

Hij en andere experts met wie ik voor dit artikel sprak, stelden dat mensen die deelnemen aan sportevenementen richtlijnen moeten krijgen over overhydratatie, en dat de voorlichting over de volksgezondheid duidelijker moet zijn over de specifieke gevaren van hyponatriëmie. Hew-Butler stelde voor dat evenementen zoals marathons hun water- en sportdrankstations juist zouden moeten beperken om overconsumptie te ontmoedigen.

Charlton betoogt dat volksgezondheidsfunctionarissen rekening moeten houden met hyponatriëmie wanneer ze aanbevelingen doen voor het omgaan met warmer weer (iets wat we door klimaatverandering alleen maar meer zullen zien). "Naarmate meer mensen hitte ervaren door klimaatverandering, zullen we waarschijnlijk gewoon een ander profiel van mensen moeten ontwikkelen waarmee we naar deze problemen moeten kijken", zei hij.