Onderwijs, PISA en de onherleidbare eilandbewoners van Madeira

Het openbaar onderwijs in Portugal stort in – niet door een gebrek aan middelen, maar door een gebrek aan visie en politieke moed. De instabiliteit van het curriculum, de degradatie van de carrière van leraren, het stilzwijgend verlaten van openbare scholen en het ideologisch experimentalisme ondermijnen iedere serieuze poging om het systeem te herstellen. Toch is er één regio die ervoor kiest dit pad niet te bewandelen. Madeira — ja, hetzelfde land dat door velen wordt genegeerd of politiek wordt gekarikaturiseerd — heeft in twintig jaar tijd een samenhangend, duurzaam en vooral effectief onderwijstraject opgebouwd.

Tussen 2000 — het jaar waarin, in de eerste PISA, de scholieren van Madeira de slechtste nationale resultaten behaalden — en 2015 heeft de autonome regio Madeira een opmerkelijke prestatie geleverd: de geletterdheidsresultaten van haar 15-jarige scholieren in de PISA-tests met 72 punten verbeterd, het equivalent van bijna drie jaar schooltijd. In 2022 heeft het eindelijk het continent overtroffen. Terwijl de Azoren tot een historisch dieptepunt zakten en het vasteland achteruitging als gevolg van verkeerde politieke hervormingen en de gevolgen van COVID-19, liet Madeira zien dat goede resultaten niet worden bereikt met achterhaalde ideologieën, maar met strategie.

De Voltijdschool in 1995 was slechts het begin. In 2000 werd de schoolautonomie goedgekeurd, waardoor de echte macht weer bij het management kwam te liggen. Hierdoor konden educatieve projecten worden opgezet die waren afgestemd op specifieke contexten. In 2008 werd het Statuut voor de Lerarencarrière ingevoerd, en daarna volgden de hervormingen in 2010. Daarmee werd leraren gegarandeerd wat het continent hun ontzegde: stabiliteit, waardigheid en carrièreperspectieven. In 2018 gaf Madeira de leertijd aan haar leraren terug, die de regering van de republiek onlangs had bevroren en waartoe zij pas later had ingestemd. Het herstel duurde 9 jaar, 4 maanden en 2 dagen. Een gebaar dat niet alleen eerlijk is, maar ook voorbeeldig.

Maar Madeira beperkte zich niet tot verzet. Vernieuwd. Het creëerde ondersteuningsprogramma's voor leerlingen met hoge vaardigheden, investeerde in een effectieve aanpak van inclusief onderwijs en leidde in 2019 de digitale transformatie op scholen. Tablets, snelle wifi, robotica en digitale leerboeken zorgen voor een revolutie in het leren. Toen de pandemie toesloeg en scholen over de hele wereld werden gesloten, zaten leerlingen en leraren op Madeira niet alleen maar te wachten op platforms en apparatuur – die hadden ze al. Ze waren voorbereid.

De les die Madeira het land leert, is simpel maar krachtig: onderwijs verbetert als we voortdurend investeren, waardering hebben voor degenen die lesgeven, vertrouwen hebben in scholen en de uitmuntendheid van leerlingen bevorderen, zonder degenen te vergeten die meer moeite hebben. Het continent daarentegen schommelt tussen ideologische hervormingen zonder empirische onderbouwing, heimelijke bezuinigingen, vage acties en toespraken over modernisering, terwijl het tegelijkertijd degenen die dagelijks onder steeds moeilijkere omstandigheden proberen les te geven, devalueert en demoraliseert.

Van een historische vertraging aan het begin van de 21e eeuw tot een nationale koploper in PISA 2022: de veerkracht van Madeira is een voorbeeld geworden van hoe onderwijs weerstand kan (en moet) bieden en kan innoveren. Madeira wachtte niet op oplossingen voor het achterhaalde onderwijsbeleid van de hoofdstad van het rijk om zijn structurele problemen aan te pakken. Terwijl het land verstrikt raakt in politieke schermutselingen waarin onderwijs wordt verwaarloosd, biedt Madeira, net als de Galliër van Asterix, weerstand en onderwijs.