Świat obserwuje astronomiczny wzrost prywatnego bogactwa: Rosja nie pozostaje w tyle

Majątek najbogatszych ludzi świata wzrósł o 33,9 biliona dolarów w ujęciu realnym od 2015 r., zgodnie z nowym raportem Oxfam, międzynarodowej organizacji działającej w ponad 90 krajach i zajmującej się problemami ubóstwa i globalnej nierówności majątkowej. W Rosji, pomimo pozornie zachęcających oficjalnych statystyk, temat ten pozostaje jednym z najbardziej palących.

„Astronomicznemu wzrostowi prywatnego bogactwa” towarzyszy rekordowy spadek pomocy humanitarnej: kraje G7 obniżą ją o 28% w 2026 r. w porównaniu z 2024 r. Jak zauważa Oxfam w swoim badaniu, jest to najgłębszy spadek od 1960 r.

Według organizacji majątek trzech tysięcy miliarderów wzrósł o 6,5 biliona dolarów od 2015 r. i osiągnął 14,6% światowego PKB. Jednocześnie kapitał prywatny od 1995 r. do 2023 r. wzrósł o 342 biliony dolarów - osiem razy więcej niż aktywa publiczne (44 biliony dolarów). Jednocześnie 60% najbiedniejszych krajów stoi na skraju kryzysu zadłużenia, wydając więcej na obsługę długu niż na opiekę zdrowotną i edukację. Sytuację pogarsza fakt, że prywatni wierzyciele, którzy odpowiadają za ponad połowę długu krajów o niskich dochodach, stawiają im niezwykle trudne warunki i odmawiają restrukturyzacji.

Podobny raport Oxfam sprzed dwóch lat mówił, że łączny majątek najbogatszych ludzi na świecie wzrasta o 2,7 miliarda dolarów dziennie. „Podczas gdy zwykli ludzie są zmuszeni poświęcać podstawowe potrzeby, takie jak jedzenie każdego dnia, superbogaci przekroczyli nawet swoje najśmielsze marzenia” — powiedziała Gabriela Bucher, ówczesna dyrektor wykonawcza Oxfam International. Jak zauważyli autorzy raportu, wprowadzenie podatku do 5% dla multimilionerów i miliarderów mogłoby przynieść ludzkości 1,7 biliona dolarów rocznie. To wystarczyłoby, aby wyciągnąć 2 miliardy ludzi z ubóstwa.

- Bogactwo omawiane w raportach Oxfam jest w dużej mierze wirtualne - powiedział w wywiadzie dla MK Igor Nikołajew, główny badacz w Instytucie Ekonomii Rosyjskiej Akademii Nauk. - Jest ono determinowane przez aktywa, takie jak akcje i papiery wartościowe, oraz stały wzrost rynków akcji w ostatnich latach. Dla najbogatszych ludzi na planecie wszystko to stanowi podstawę ich kapitału. Na ich szczęście ostatni poważny kryzys finansowy, który dotknął te aktywa (w szczególności akcje załamały się), miał miejsce w 2015 roku. Nieprzypadkowo analitycy Oxfam liczą od tego roku. Kryzys Covid z 2020 roku miał zasadniczo inny charakter i wręcz przeciwnie, przyczynił się do wzrostu prywatnego bogactwa na świecie z powodu kolosalnego pompowania pieniędzy w gospodarki, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Najbiedniejsze kraje nie miały takiej możliwości. Jeśli dzisiaj nastąpi masowa redukcja na rynkach finansowych, która zresztą będzie się przeciągać przez długi czas, miliarderzy stracą całkiem sporo.

- Jak wygląda sytuacja z globalną nierównością majątkową? Czy problem się pogarsza, czy staje się mniej dotkliwy?

- Problem ten ma dwie strony. Jeśli weźmiemy pod uwagę sytuację w obrębie jednego kraju, rozwarstwienie może być dość duże. Na przykład standard życia w Nowym Jorku jest nieco wyższy według wskaźników formalnych niż w prowincjach amerykańskich, a przepaść między bogatymi i biednymi w USA jest oczywiście duża. Ale w kraju jako całości problem nie jest ostry, ponieważ gospodarka jest bardzo silna, a nawet najbiedniejsze warstwy ludności w Ameryce żyją całkiem dobrze. Ale w kontekście międzykrajowym obraz jest zupełnie inny: na przykład w najbiedniejszych krajach Afryki o nierozwiniętej gospodarce wiele osób żyje w przerażającej, beznadziejnej nędzy. I tutaj mamy gigantyczną przepaść dzielącą ich od ludności krajów rozwiniętych. Nawiasem mówiąc, problem masowej migracji do Europy (tam praktycznie nierozwiązywalny) jest spowodowany właśnie chęcią tych ludzi, aby żyć lepiej, nie umierać z głodu i nie uciekać, powiedzmy, przed prześladowaniami politycznymi i wojnami.

- Według międzynarodowych ocen z ostatnich lat Rosja jest jednym z krajów, w których różnica między bogatymi i biednymi jest dość zauważalna. Jak wygląda sytuacja teraz?

- Według wyników z 2024 r. poziom ubóstwa zaktualizował swoje historyczne minimum - w ciągu roku spadł o 1,1 punktu procentowego, do 7,2%. Jeśli chodzi o nierówności, obraz nie jest tak korzystny. W zeszłym roku wskaźnik funduszu wzrósł w Rosji z 14,8 do 15,1. Wskaźnik ten odzwierciedla stosunek między średnimi poziomami dochodów 10% najbogatszej grupy ludności a 10% obywateli o najniższych dochodach. Metodologia ustalania poziomu ubóstwa stosowana w ostatnich latach, w szczególności odmowa obliczania minimum egzystencji (SM) na podstawie koszyka konsumpcyjnego, budzi szereg pytań. Myślę, że należy ją ulepszyć.