İsviçreli yazar Gertrud Leutenegger 76 yaşında hayatını kaybetti

Eğer bugün Almanca edebiyat sahnesi öncelikle kendini tanıtmanın gürültüsüyle karakterize ediliyorsa, o zaman o en sessiz, ama daha da özgün seslerden biriydi. 1975'te Gertrud Leutenegger, politik güncelliği zamansız bir inatçılıkla birleştiren psikolojik bir şaheser olan "Vorabend" adlı romanıyla çıkış yaptı.

Dünyanın akış halinde olduğu bu hikayenin konusu içinde açıkça görülüyordu. Zürih'te insanlar '68 hareketinin sonlarına doğru gösterilere hazırlanıyorlardı. Romanın anlatıcısı olayların arifesinde şehrin içinden geçen planlı rotalarda yürüyor.

Dünyanın gidişatına artan ilginin aynı zamanda kişinin kendi tarihini de odak noktasına getirebileceği gerçeği, burada ilk kez önem kazanan bir içgörüdür. Gertrud Leutenegger bunu edebiyatında tekrar tekrar yeniden incelemiştir: kaleydoskopik minyatürlerde, kısa öykülerde ve önemli romanlarda.

1948'de Schwyz'de doğan Leutenegger, en başından beri öznel olanın ve kendi biyografisinin de düşünülebileceği bir dünya düzeni arıyordu. Eserleri benlik kavramını reddetti. Bu tek başına, bazı yazarların fildişi kulelerde yaşamakla suçlandığı siyasallaşmış 1970'lerde biraz kışkırtıcıydı.

Suhrkamp yayıncısı Siegfried Unseld'e yazdığı erken bir mektupta, genç yazar şeylere ilişkin görüşünde ısrar ediyor ve 26 yaşında bile onlarca yıldır geçerliliğini koruyan bir şiirsellik sunuyor. "Vorabend" o zaman neredeyse bir bilinç durumu için kullanılan bir terim gibi geliyor: "Olaylar arasındaki bu zonklayan duraklama, karar eşiğindeki bu durum. Ayrıca tehlikelerine de işaret ediyor: zamanlar arasında yok olmak. Ama aynı zamanda bir vaat: sanki her şey yeni başlayabilirmiş gibi."

Gertrud Leutenegger bu şekilde yazmıştır. Kopuşlara ve altüst oluşlara karşı büyük bir uyanıklık ve duyarlılıkla. Aydınlık İncil ve mitolojik materyali almış ve içine özel, hatta bazen otobiyografik olanın desenlerini örmüştür.

"Vorabend"i, iki eşit olmayan arasındaki genç aşkı anlatan görsel olarak çarpıcı bir roman olan "Ninive" izledi. Eser boyunca devam edecek bir motif içeriyor: kaçınılmaz bir gerçek olarak doğa. Bir tür gece nöbetinde, iki genç, trenle ülke boyunca çekilen dev bir balinanın kalıntılarının önünde oturuyor, sadece parçalanmak için.

Leutenegger'in romanlarında, düzen dışına çıkan bir doğanın bu güçlü imgeleri kalır. 2008 tarihli "Matutin" kitabında, yaratılışın yıldız tanıkları olarak, en kötü düşmanları olan insanlığa karşı duranlar kuşlardır.

Altı yıl sonra, aniden değişen bir gökyüzünün altında geçen "Panik Baharı" yazıldı. İzlanda'daki Eyjafjallajökull yanardağı patladı ve hava trafiğini felç etti. Londra'nın üzerindeki mavi gökyüzü artık buhar izleriyle kaplı değil ve Gertrud Leutenegger'in sosyal dünyalarına özgü bir karşılaşmanın üzerinde yemyeşil duruyor. Thames Nehri'nin bir köprüsünde, birinci şahıs anlatıcı bir gazete satıcısıyla tanışır ve yüzünde garip bir doğum lekesi olan adamla arkadaş olur. Bu hem bir çirkinlik hem de bir ayrıcalıktır. Konuşmaya başlarlar ve adamın bize kendisinden bahsetmesi bile şefkatli bir aşk hikayesinin başlangıcı gibi görünür.

Aşk ve sevgi bu İsviçreli yazarın eserinde genellikle sadece ima edilir, bu incelikli yaklaşım, 1994 tarihli "Acheron" romanında da mevcuttur. Bir Japon treninde, uyuyan bir kadının başı bir diğerinin omzuna düşer. Avrupa'dan gelen birinci şahıs anlatıcı, bedenler ve kültürler oyununa katılır. Tenko karakteri, seyahat eden bir pazarlamacı ve havada geçici bir figürdür. Roman, arama ve bulmayı ve yabancılığı anlatır.

Kendini bulmak için hareket halinde olmak da Gertrud Leutenegger'in başlıca temalarından biridir. İki coğrafi ve psikolojik kaybolma noktası tekrar tekrar ortaya çıkar: çocukluk anıları ve daha önce keşfedilmemiş topraklar.

Yazarın yaşadığı Ticino'da geçen kitaplar, evin bile yabancı olabileceğini gösteriyor. Bazen şefkatle tasvir edilen şeytani figür Orion, dengesini kaybetmiş yıldızlara bakan bir mimar, tekrar tekrar beliriyor. "Pomona" romanında ve "Geç Misafirler"de edebiyat, hayatın kısaltmasıdır, ancak genellikle arkasında uzun hikayeler vardır.

Zürih Kanton Bankası Schiller Ödülü, Solothurn Edebiyat Ödülü ve Zürih Şehri Sanat Ödülü'nü çalışmalarıyla alan Gertrud Leutenegger, kesin bir netliğe sahip bir yazar değildi. Edebiyatı, eğimli imgelerle doluydu. "Bir kayma, bir kayma her şeydir," demişti bir keresinde. Stilistik olarak, bu etkiyi ustalıkla ustalıkla başardı. Her zaman zihin durumlarının taslakları olan atmosferik imgeleri, bugün neredeyse eski moda bir şekilde kesin görünen bir sanata hayranlıkla uzun süre üzerinde durulabilirdi.

Siegfried Unseld'in seyahat notlarındaki, Zürih'te genç İsviçreli yazarla ilk kez nasıl tanıştığını anlattığı girişi okuyunca, onun doğruluğunun çoktan güncelliğini yitirdiğini düşünebilirsiniz. "Neredeyse bir Suhrkamp masalı gibi görünüyor," diye yazıyor Unseld.

Gertrud Leutenegger için gerçeklik asla kapalı bir sisteme dönüşmedi. Romanları ve kısa düzyazıları okuyucunun gerçekliklerine açıktı. Parçalı, boyanmamış olan burada önemli bir rol oynuyor. "Hiçbir malzemem yok; sadece sürüklenen ve atılan eşyalarım var," diye yazar yazarın notlarını toplayan "Partita" adlı ciltte. Başka bir yerde: "Her portrenin sahte bütünlüğü, parçaların narin, amansız diyaloğuna dönüşür." Gertrud Leutenegger için ışık ağır oldu ve ağır olan ışık oldu.

Suhrkamp Verlag'a göre Gertrud Leutenegger Cuma günü 76 yaşında memleketi Schwyz'de öldü.