Aukus Alliance | Australië verdiept defensiealliantie met Groot-Brittannië

Australië en Groot-Brittannië willen dichter bij elkaar komen – op het gebied van veiligheidsbeleid, economie en geopolitiek. Met een nieuw defensieverdrag voor 50 jaar verdiepen beide landen hun samenwerking binnen de AUKUS-alliantie. De overeenkomst komt op een moment van groeiende onzekerheid: de Verenigde Staten – de derde pijler van het trilaterale pact – stellen hun rol openlijk ter discussie.

"Dit historische verdrag bevestigt onze Aukus-verbintenis voor de komende halve eeuw", aldus de Britse minister van Defensie John Healey, die vrijdag Sydney bezocht. De Australische minister van Buitenlandse Zaken Penny Wong sprak samen met haar kabinetscollega Richard Marles over "samen de wereld ten goede vormgeven". Met het bilaterale verdrag beschermen beide landen zichzelf – politiek en economisch. Sinds Donald Trump aantrad, is Washington steeds kritischer geworden.

Aukus onder de loep

Het oorspronkelijke doel van Aukus was om de groeiende invloed van China in de Indo-Pacifische regio tegen te gaan – onder andere door een Australische vloot kernonderzeeërs te bouwen. Maar de planning loopt achter: de levering van de eerste Amerikaanse onderzeeërs is pas in 2032 gepland. De productie in de VS loopt achter, de eigen vlootcapaciteit is beperkt en de scheepswerven zijn overbelast. Volgens het verdrag mogen onderzeeërs alleen worden geëxporteerd als de zittende Amerikaanse president garandeert dat de operationele paraatheid van de Amerikaanse marine niet in gevaar komt.

Dit is precies wat kritiek in Washington oproept: Trump gaf in juni opdracht tot een grondige herziening van de overeenkomst – onder leiding van Elbridge Colby, een prominente Aukus-scepticus. Tegelijkertijd klinken er steeds meer stemmen die meer van Australië eisen dan alleen geld. Conservatieve kringen roepen op tot steun in geval van een militair conflict over Taiwan. Defensieminister Pete Hegseth dringt er bijvoorbeeld op aan dat Australië zijn militaire uitgaven verhoogt tot 3,5 procent van het bruto binnenlands product – momenteel staat dat op twee procent.

De regering in Canberra probeert zich in te dekken met betalingen: in het tweede kwartaal van 2025 betaalde Canberra 800 miljoen Australische dollar extra, omgerekend bijna 450 miljoen euro, aan de VS om de scheepsbouw daar te stimuleren. Naar verwachting zal het totaalbedrag zo'n 4,6 miljard dollar bedragen (bijna 2,6 miljard euro) – een strategische aanbetaling op de eigen zekerheid. Vergelijkbare bedragen stromen ook naar Groot-Brittannië.

Rundvlees en zeldzame aarden

Tegelijkertijd benadrukt Australië zijn geopolitieke belang als leverancier van grondstoffen. Het land beschikt over grote voorraden zogenaamde zeldzame aardmetalen – essentiële mineralen die essentieel zijn voor moderne technologieën zoals smartphones, elektrische auto's, windturbines en wapensystemen. Ongeveer 420 kilo van deze materialen is nodig voor één F-35-straaljager. Premier Anthony Albanese heeft een nationale grondstoffenreserve opgezet en bijna € 700 miljoen vrijgemaakt voor de ontwikkeling van voorheen ongebruikte reserves. Canberra wil zich positioneren als een betrouwbare leverancier voor westerse partners en tegelijkertijd een strategische onderhandelingspositie opbouwen.

Australië probeert ook de spanningen met de VS op economisch vlak te verminderen: deze week heeft de regering de al lang bestaande importbeperkingen op Amerikaans rundvlees gedeeltelijk opgeheven. Deze stap zou ertoe kunnen leiden dat Washington de onlangs opgelegde strafheffingen intrekt.

Strategische hub

Australië onderstreept ook militair zijn belang in de regio: sinds half juli vindt in het noorden van het land de grootschalige oefening Talisman Sabre plaats. Meer dan 30.000 troepen uit 19 landen nemen deel aan de oefening, waaronder Australië, de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Japan, Frankrijk en Duitsland. De oefening wordt beschouwd als een van de belangrijkste in de Indo-Pacifische regio en dient om gezamenlijke operationele capaciteiten te coördineren. Tegen de achtergrond van toenemende geopolitieke spanningen onderstreept Talisman Sabre het strategische belang van Australië als veiligheidshub.

De nieuwe overeenkomst met Groot-Brittannië is meer dan alleen een bilateraal verdrag – het is een geopolitieke geruststelling. Mocht Washington, onder Trump, zijn verplichtingen in het Aukus-programma niet nakomen of zich zelfs terugtrekken, dan zal Australië terugvallen op zijn traditionele partner. Historische banden spelen hierbij ook een rol: Australië was ooit een Britse kolonie en koning Karel III is formeel nog steeds staatshoofd. Minister van Buitenlandse Zaken Wong benadrukte dat ze "al lang bestaande vrienden en partners" zijn. De overeenkomst met Londen is niet alleen bedoeld om operationele veiligheid te bieden, maar ook om symbolische kracht uit te stralen – en vormt, in geval van twijfel, een plan B voor het geval de VS hun rol in de Indo-Pacifische regio herdefinieert.