Opwarming van de aarde | Kunstwerk »The Herds«: Niemand zal onberoerd blijven

Een grote stoet figuren van multiplex en karton trekt momenteel door Afrika en Europa: giraffen, koedoes, gorilla's, chimpansees, gazellen, zebra's, wolven, beren, hyena's, luipaarden, olifanten, antilopen – in totaal meer dan 600 levensgrote dierfiguren, bezield door poppenspelers. "'The Herds' is een verhaal over de mensheid die de controle verliest", aldus artistiek directeur Amir Nizar Zuabi. Een verlies van controle, veroorzaakt door onwetendheid over de gevolgen van industrialisatie en verkoling die al decennialang bekend zijn.

De dieren vluchten voor de opwarming van de aarde. Ze rennen om aandacht te vestigen op de klimaatramp. Ze zijn veel concreter dan "opwarming van de aarde", trekken duizenden enthousiaste toeschouwers op elke locatie en zijn het resultaat van een enorme visie en een enorm logistiek apparaat met honderden deelnemers, partnerorganisaties, vrijwilligers, sponsors en sympathisanten uit talloze landen.

De hele onderneming vergde jaren van voorbereiding. Het begon met gedetailleerde studies van hoe de dieren lopen, eten, staan ​​en slapen, en eindigde met het bouwen van modellen, het ontwikkelen van snijplannen en montage-instructies, het opleiden van meer dan 1.200 poppenspelers en nog veel meer.

"The Herds" hebben al verschillende locaties bezocht: Kinshasa, Lagos, Dakar, Casablanca, Cádiz, Madrid, Londen, Manchester – en zullen via talloze andere steden naar Trondheim reizen. In totaal is er zo'n 20.000 kilometer afgelegd tussen april en augustus 2025. Tussen de steden worden ze ingepakt, verscheept, uitgepakt, opnieuw samengesteld, gereproduceerd of nagebouwd op de respectievelijke locaties. Bij elke stop worden verschillende dieren toegevoegd, aangepast aan de betreffende fauna. Zelfs egels en vissen komen aan bod. "The Herds" was bijna naar Duitsland gekomen, maar een Duitse theaterinstelling annuleerde de samenwerking – zonder opgaaf van reden.

De dierenpoppen zijn ontwikkeld door het Ukwanda Puppets and Designs Art Collective, gevestigd in het Center for the Humanities Research (CHR) van de Universiteit van de West-Kaap, Zuid-Afrika. Het onderzoekscentrum, het collectief en Zuabi en zijn team delen een missie die "The Herds" op reis heeft gestuurd: in een tijd van onverschilligheid, beheerst door statistieken en voorspellingen, in een tijd van langzaam, dreigend geweld in verband met de opwarming van de aarde, een geweld dat nu overal in Europa wordt gevoeld, maar nog steeds niet als existentieel wordt ervaren, is de uitdaging om een ​​zintuiglijke ervaring te creëren die sensibiliseert en, in het beste geval, aanzet tot actie.

Niemand die "The Herds" ziet, zal onberoerd blijven door de verbluffende cast, de aandacht voor detail van de productie en het hele project. Het is een van de meest complete publieke voorstellingen, die honderden mensen van over de hele wereld en continenten met elkaar verbindt door empathie en enthousiasme, als spelers, toeschouwers of andere lokale deelnemers. De acteurs ontwikkelen aanvullende workshops en educatieve programma's, waaronder een website ( www.theherds.org ) met talloze suggesties voor lokale betrokkenheid. Tot slot is er een CO2-vrijmakingscertificaat voor steden, dat bijvoorbeeld in Duitsland is bekrachtigd door Heidelberg.

Maar "The Herds" gaat over meer dan alleen het bewonderen van het kunstenaarschap. En het gaat ook over meer dan alleen de aandacht vestigen op de klimaatramp. De belangrijkste vraag is hoe ze dat doen. Kunst zal niets verzinnen om destructieve processen omkeerbaar te maken. Kunst biedt geen "oplossing" voor het klimaatprobleem. Maar kunst kan wel bevorderen wat filosoof Baruch de Spinoza vreugdevolle passies noemde, en die onderscheiden van droevige passies.

Poppen, in hun tussenpositie tussen levenloos materiaal en leven, zijn fascinerend, versterkt door het feit dat het dieren zijn met wie je gemakkelijker empathie kunt ontwikkelen. Iedereen die ooit Robert Bressons film "Au hazard Balthazar" (1966) heeft gezien, zal hopelijk nooit meer dieren of andere wezens mishandelen. En misschien zal er dankzij "The Herds" een sprong naar het banale feit dat mensen ook dieren zijn, plaatsvinden.

Zuabi transformeerde poppen al eerder tot ambassadeurs in een eerder project. Sinds 2021 toert Little Amal, een bijna vier meter hoge pop in de vorm van een uit Syrië gevlucht meisje, door verschillende landen. Onlangs was ze te zien in Chili. Wie zulke gigantische projecten bedenkt, moet wel geloven in de kracht van kunst om een ​​verschil te maken.

Het is waarschijnlijk geen toeval dat twee van de hoofddeelnemers hun theaterervaring opdeden op plekken waar kunst essentieel is en de verschrikkingen van de heersende omstandigheden bestreden met schoonheid, situationele vergetelheid en lichtheid, zelfs wanneer de kwesties die aan bod komen catastrofaal zijn. Amir Nizar Zuabi werd geboren in Oost-Jeruzalem als zoon van Joods-Palestijnse ouders die op hun beurt uit nazi-Duitsland wisten te ontsnappen, en speelde theater in Palestijnse vluchtelingenkampen.

Het Zuid-Afrikaanse kunstcollectief Ukwanda Puppets and Designs werkt daarentegen in een land dat, zelfs na het officiële einde van de apartheid, nog steeds diep getekend is door de sporen van deze gewelddadige scheiding. In zijn boek "Undoing Apartheid" beschrijft de Zuid-Afrikaanse historicus Premesh Lalu, die het kunstcollectief naar het CHR in Kaapstad haalde, hoe apartheid niet alleen een juridisch apparaat was dat in 1994 eindigde, maar ook het dagelijks leven tot in de kleinste details en elke emotie vormgaf. In de vorm van "kleine apartheid" – zoiets als een kleinschalige apartheid – blijft dit levensbevestigende krachten blokkeren en is het verantwoordelijk voor een aanhoudende levenservaring van raciale scheiding. Hoe specifiek deze historisch-politieke contexten ook mogen zijn, ze delen iets dat overdraagbaar is naar andere contexten: een fundamentele verdoving, afgeleid van anesthesie, oftewel een verdoving van de zintuigen.

Wat hiermee bedoeld wordt, is een verarming van het register van mogelijke ervaringen, een verarming van sociale cohesie en levensmogelijkheden, die geworteld zijn in beleid en technologieën die gebaseerd zijn op verdeeldheid en scheiding. De sterke toename van haatdragende taal op (a)sociale media zou een ander voorbeeld van zo'n technologie zijn. "The Herds" is een manier om deze verarming tegen te gaan, om de invloed te vergroten in plaats van ervaringen van machteloosheid te creëren, om zich met iets te verbinden via een bevestigende verwijzing. Dit vervangt geen politieke analyse, maar kunst speelt ook met en op andere registers. "The Herds" gaat ook in tegen deze apparaten van verdeeldheid.

Van 27 tot en met 29 juni in Londen, daarna in Manchester, Aarhus, Kopenhagen, Stockholm en Trondheim.