Mobiele telefoon geblokkeerd, kind online: waarom digitale ouderlijk toezicht zo vaak faalt

De stilte is meestal een waarschuwingssignaal. Geen protest. Geen vragen over schermtijd. Je kijkt de woonkamer in. Heeft je kind snel zijn of haar telefoon weggestopt toen je binnenkwam, of verbeeldde je het je? "Mam, het is mijn normale schermtijd, ik heb nog tien minuten," roept iemand verwijtend vanaf de bank. Je kijkt je kind met een zweem van argwaan aan. Kan een uur echt zo lang duren?

20 minuten "Brawl Stars", 20 minuten TikTok, Spotify, of nog genereuzer, hoorspelen zijn tenslotte niet het werk van de duivel. WhatsApp: Ja. Het kind moet zijn vrienden kunnen ontmoeten en in geval van nood zijn liefhebbende ouders kunnen bereiken. De vader heeft alles zorgvuldig geconfigureerd in de monitoring-app. "Ik moet opletten," denk je bij jezelf – en toch vergeet je 's avonds weer de schermtijd te controleren.

Aan het einde van de week overtreft een blik op de ouderapp hun ergste angsten. Hoewel er die week bij verschillende proefpersonen tests zijn afgenomen, zat het kind vier tot vijf uur per dag op zijn telefoon. Het is een schok. De ouders voelen zich beetgenomen en zijn boos.

Ten eerste over hun eigen naïviteit. En dan, echt waar, over ouderlijk toezicht, de apps voor kinderbescherming die vol gaten zitten.

De meest voorkomende blokkers zijn afkomstig van Apple (Screen Time), Google (Family Link) en Microsoft (Family Safety). Hiermee kun je zonder extra kosten de schermtijd beperken, app-downloads voorkomen en gewelddadige content en pornografie filteren.

In principe wel. Maar keer op keer word je opgelicht. De tijdslimiet loopt tot in het oneindige, en wonder boven wonder krijgt je kind toegang tot het spel waarvan je dacht dat het definitief geblokkeerd was.

Of het inhoudsfilter faalt, ongeacht ouderlijk toezicht – zoals op 26 februari 2025 op Instagram – en kinderen en jongeren zien ineens afbeeldingen en video's vol geweld, moord, ongelukken en pornografie in hun Reels-feed.

Waarom, vraagt men zich af, kunnen techbedrijven, die anders tot alles in staat zijn, dit niet? Komt dit door incompetentie of kwade wil?

In feite heeft de truc veel te maken met economische logica. "Hoe beter de kinderbescherming, hoe lager de verkoop", zegt Daniel Wolff, digitaal trainer en auteur van de smartphone-opvoedgids en de Spiegel-bestseller "Alleen met de mobiele telefoon".

"Wie minder tijd op zijn telefoon doorbrengt, gebruikt hem ook minder." Dit is niet in het belang van de digitale industrie. Want wie minder tijd op zijn telefoon doorbrengt, kijkt minder advertenties of doet minder in-app aankopen, zoals skins voor digitale helden of gouden munten voor promotie naar een nieuwe competitie. Dit is niet goed voor de bedrijven die hun digitale producten verkopen via de App Store van Apple of de Play Store van Google.

Techbedrijven, zegt digitaal trainer Wolff, bouwen niet opzettelijk slechte ouderlijke controles, maar ze gaan er wel onzorgvuldig mee om. "Winst staat voorop." Dat de controles zo gemakkelijk te omzeilen zijn, is te danken aan de "volslagen nalatigheid" van de bedrijven. Er is een simpele reden waarom ze ermee wegkomen: "Zolang ouders tevreden zijn met het aanbod, zijn er geen klachten", zegt Wolff.

Wanneer de oplossing van de marktleider niet goed genoeg is, springen innovatieve startups vaak in. Dit is gebruikelijk in veel sectoren van de economie, bijvoorbeeld in de financiële sector en de detailhandel. Met digitale telefoonsloten werkt dit echter niet, of slechts in zeer beperkte mate.

Ten eerste bieden Apple en Google vaak slechts zeer beperkte toegang tot hun platforms. Dit maakt het voor externe ontwikkelaars extreem moeilijk om systeembrede schermtijdinstellingen op iPhones te implementeren.

Ten tweede valt er nauwelijks geld te verdienen met apps voor kinderbeveiliging. Er is geen 'virale' groei in dit segment. In tegenstelling tot games is er niemand die enthousiast een app aanbeveelt die kindertelefoons blokkeert.

De eisen op het gebied van gegevensbescherming maken commercialisering ook lastig. Startups hebben minder middelen dan techgiganten om aan alle eisen op het gebied van gegevensbescherming en wettelijke specificaties te voldoen. Het is daarom niet eenvoudig voor hen om investeerders aan boord te krijgen.

Ouders verwachten gratis of goedkope oplossingen, vooral omdat fabrikanten van mobiele telefoons al hun eigen programma's aanbieden. Startups die geld willen verdienen met abonnementen, zouden deze kwaliteitsniveaus ver moeten overtreffen om aantrekkelijk te zijn.

"Externe aanbieders hebben het erg moeilijk, omdat ze hun programma's altijd met terugwerkende kracht moeten aanpassen wanneer het besturingssysteem verandert", zegt Wolff. Persoonlijk raadt hij dit niet aan voor apps. "Als er beveiligingslekken zijn, duurt het meestal nog langer dan bij Apple of Google om die te verhelpen."

Ouders vertrouwen daarom liever op bekende merken. Apple, Google en Microsoft lijken betrouwbaarder dan een startup uit Singapore. Leraren, scholen en overheidsinstanties bevelen ook vaak gevestigde aanbieders aan, waardoor de markt verder wordt versperd.

Wie echter alleen de techbedrijven de schuld geeft van het gemak waarmee ze de blokkades kunnen omzeilen, maakt het zichzelf te gemakkelijk. De techbedrijven implementeren de functies, en kinderen willen ze omzeilen. "Het is als een kat-en-muisspel", zegt Eva-Maria Maier, IT-beveiligingsexpert. Kinderen zijn vindingrijk, creatief en aanzienlijk technisch onderlegder dan hun ouders. Ze delen graag manieren om de blokkades op TikTok en Instagram te omzeilen.

Slechts 30 minuten YouTube-tijd? Dan stuur je de video naar jezelf via WhatsApp en bekijk je hem daar. Nog een trucje: de app wordt na elk gebruik verwijderd. Afhankelijk van de monitoring-app is de afspeeltijd dan niet zichtbaar. Een nieuwe trend: influencers uploaden hun video's naar Spotify. "Sommigen verdienen er miljoenen mee", onthult de zoon. Veel ouders zijn minder streng met Spotify en er is geen vermoeden van verslavend gedrag bij muziek en luisterboeken. Een nieuw maas in de wet, totdat de volwassenen het ontdekken.

De situatie is uitdagend voor techbedrijven, zegt Maier. Ze staan voor een delicate evenwichtsoefening tussen winst, privacybescherming, wettelijke vereisten en gebruiksvriendelijkheid. Bovendien moet ouderlijk toezicht geschikt zijn voor de leeftijdsgroep. Een veertienjarige heeft meer vrijheid nodig dan een zevenjarige. In deze jungle, zegt Maier, is het niet verwonderlijk dat er altijd wel iets mis lijkt te zijn.

Bovendien hebben veel overmatige internetbezoeken niets te maken met gebrekkige apps, maar met andere gateways. Zelfs de beste technologische oplossingen helpen niet als een kind stiekem een tweede apparaat koopt van zijn zakgeld, de toegangscode kent en vrolijk de ouderlijk toezicht op de telefoon van zijn ouders omzeilt, de schoolcomputer misbruikt of zich overgeeft aan digitale excessen bij vrienden thuis.

Wie ontevreden is, kan buiten de App Store en Play Store programma's vinden die meer controle bieden. Voorzichtigheid is echter geboden. "Sommige programma's worden op de markt gebracht als apps voor kinderbescherming, maar dienen in werkelijkheid om stiekem toezicht te houden – bijvoorbeeld op je partner", zegt IT-beveiligingsexpert Maier, die er onlangs een wetenschappelijk artikel over schreef.

In sommige gevallen kan het zo zijn dat je software installeert die eigenlijk bedoeld is voor stalking en die erg veel data verbruikt. Ouders zijn zich er vaak niet van bewust dat de gevoelige gegevens van hun kinderen niet alleen op hun eigen apparaat staan, maar ook op de servers van de provider, aldus onderzoeker Maier. Voordat je dergelijke programma's downloadt, is het daarom belangrijk om te controleren hoe serieus de provider gegevensbescherming neemt.

Leonie Tanczer, universitair docent internationale veiligheid en opkomende technologieën aan University College London, vestigt de aandacht op een ander punt. Als het normaal is dat kinderen door hun ouders in de gaten worden gehouden, kunnen ze het later ook als normaal beschouwen om hun partners in de gaten te houden. Dergelijke schendingen van de privacy moeten koste wat kost worden vermeden.

De wens voor een slimme, uitgebreide, leeftijdsgeschikte en pedagogisch verantwoorde app voor mediagebruik door kinderen blijft daarom waarschijnlijk een droom. En het besef groeit dat technologie slechts een vals gevoel van veiligheid biedt – het is het educatieve werk dat telt. Mediapsychologen zeggen dit al lang.

De beste software voor kinderbeveiliging is de aanwezigheid van de ouders, zegt digitaal trainer Daniel Wolff. En je raadt het al: de kat moet altijd zelf de muis achterna rennen.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »