Top: De nepbeurs

Geen enkel Russisch staatshoofd heeft ooit Alaska bezocht, en Vladimir Poetin zal de eerste zijn. De dunbevolkte Arctische Amerikaanse staat biedt de Rus nog meer voordelen: hij kan eindelijk rechtstreeks met Donald Trump spreken, ver van Europa, weg van alle bemiddelaars en slachtoffers. Poetin verlangt al maanden naar zo'n ontmoeting en heeft er herhaaldelijk over gesproken.

De laatste tijd leek Poetins wens steeds verder weg te raken. De talloze vruchteloze telefoongesprekken tussen hem en Trump hadden de Amerikanen gefrustreerd. De Amerikaanse president leek eindelijk te begrijpen dat Poetin deed alsof hij bereid was te onderhandelen. Afgelopen vrijdag liep een ultimatum waarmee Trump zich in het nauw had gedreven af: een staakt-het-vuren of strafheffingen op Poetins handelspartners.

Trump stond onder druk, wat de ontmoeting in Alaska nu verlicht. De vraag is nu of er daadwerkelijk iets nieuws te bespreken valt met de Russische leider, of dat de Russen de Amerikanen opnieuw te slim af zijn geweest. Wat beloofde Poetin Trumps speciale gezant, Steve Witkoff, toen hij hem afgelopen woensdag in het Kremlin bezocht?

Blijkbaar ging het gesprek over grondgebied in Oekraïne dat Rusland voor zichzelf claimt, althans zo begreep Donald Trump het: "We gaan er wat van terugkrijgen en we gaan er wat van uitwisselen," zei de Amerikaanse president vrijdag voor de camera's. "Er zullen territoriale uitwisselingen plaatsvinden waar beide partijen baat bij hebben." Territoriale uitwisselingen? Het is moeilijk voor te stellen dat Poetin land teruggeeft dat zijn leger bezet heeft.

Wat persbureau Bloomberg vrijdag meldde, onder verwijzing naar anonieme bronnen, klinkt aannemelijker: er wordt gesproken over een deal waarbij Rusland de Oekraïense regio's Loehansk en Donetsk krijgt toegewezen. Het Oekraïense leger zou zich dan moeten terugtrekken uit de delen die Rusland nog niet heeft kunnen veroveren. De rest van de frontlinies zou dan blijkbaar worden bevroren. Rusland zou daarmee ook grote delen van Zaporizja en Cherson behouden. Geen ruil dus, maar een puur verlies voor Oekraïne.

En pure winst voor Poetin? De vraag is eerder of deze winst groot genoeg zou zijn voor Poetin. Zijn eisen gingen altijd veel verder dan territoriale kwesties. Poetin herinnerde ons daar begin augustus nog aan, toen hij met de Wit-Russische dictator Aleksandr Loekasjenko op een bankje voor een Russisch klooster zat, gekleed in een zomerse spijkerbroek en overhemd, goedgehumeurd. Poetin werd gevraagd of zijn oude voorwaarden voor een staakt-het-vuren nog steeds van toepassing waren. "Natuurlijk," antwoordde hij, "we moeten de oorzaken die deze crisis hebben veroorzaakt, wegnemen." Dat, zei hij, was het belangrijkste.

Het is de oude formule voor zijn eis om alle banden tussen Oekraïne en het Westen te verbreken. Poetin spreekt zo vaak over hoe er onmiddellijk vrede zou heersen als de "oorzaken" – de redenen voor zijn oorlog – zouden worden weggenomen, dat een ontmoeting met Witkoff zonder deze herinnering moeilijk voor te stellen is.

De vraag is of Witkoff Poetins retoriek altijd correct vertaalt: Oekraïne moet afstand doen van het NAVO-lidmaatschap, zijn leger inkrimpen en zijn binnenlands beleid zodanig aanpassen dat een pro-Russische houding wordt gegarandeerd – precies wat Poetin wil. Het is moeilijk voor te stellen dat hij de oorlog definitief beëindigt nu hij Donetsk en Loehansk in handen heeft – ook al hebben zijn troepen nog steeds moeite om deze twee regio's volledig te bezetten. Trump had hem in het voorjaar al iets soortgelijks aangeboden. Zelfs toen vond Poetin een permanent staakt-het-vuren, een bevriezing van het conflict aan de frontlinies, niet voldoende.

Terwijl Trump over territoriale ruiltransacties praat, zijn de officiële reacties vanuit Moskou opvallend schaars. Donderdag gaf Poetin een kort interview: hij was op reis met de president van de Verenigde Arabische Emiraten, sjeik Mohammed bin Zayed Al Nahyan, en liet zijn gast de meest magnifieke zaal van het Kremlinpaleis zien toen zijn hofcorrespondent, Pavel Zaroebin, hem vanaf de zijkant vroeg waar hij Trump zou ontmoeten. Poetin glimlachte naar de camera en zei dat hij veel vrienden had die bereid waren een top te organiseren, en dat de Verenigde Arabische Emiraten natuurlijk een goede locatie zouden zijn. De sjeik op de achtergrond luisterde geïnteresseerd. Sindsdien is er niets meer van Poetin over de kwestie vernomen.

Wist Poetin donderdag al van Trumps plannen voor Alaska? Zijn buitenlandadviseur, Joeri Oesjakov, noemde de Arctische staat toen een "logische" keuze, aangezien de Russische delegatie er gemakkelijk via de Beringstraat, die tussen Kamtsjatka en Alaska ligt, naartoe zou kunnen vliegen. Wat hij niet zei: De Amerikaanse staat is ook een goede keuze voor Moskou, omdat de VS geen lid is van het Internationaal Strafhof. Het arrestatiebevel tegen Poetin, dat hem al vele andere reizen heeft ontzegd, staat hem dit keer niet in de weg. Trump heeft ook alle andere obstakels weggenomen en een ontmoeting met de Oekraïense president Volodymyr Zelenski geen voorwaarde gesteld. Krijgt Trump zijn deal terug?

Velen geloven nu dat er een keerpunt is aangebroken, schrijft de Russische expert Tatjana Stanovaja vanuit ballingschap op Telegram, maar zelf gelooft ze er niets van. Stanovaja vermoedt dat de huidige vooruitgang waarschijnlijk eerder te wijten is aan "Trumps onwil" om "zijn eigen ultimatum aan Poetin te breken". Trump heeft erkend dat sancties Poetin niet kunnen dwingen tot een terugtrekking.

Pro-Kremlin commentatoren zijn nog terughoudender. "Het is zinloos om te speculeren over waar ze het over eens zouden kunnen worden", vertelde buitenlandpolitiek expert Fjodor Loekjanov aan het Russische persbureau Tass. Het is echter duidelijk "dat beslissingen die Rusland en de VS fundamenteel bevredigen, niet noodzakelijkerwijs zo worden opgevat door Europa, en met name door Oekraïne."

Ongeacht de uitkomst is Poetins uitgangspositie gunstig; bijna elk scenario biedt hem een voordeel: Of hij gaat akkoord met een deal met Trump, die de Amerikaanse president vervolgens aan de Oekraïners moet opleggen. Of hij eist het onmogelijke van de Oekraïners, zodat er geen deal wordt bereikt – waarvoor Trump dan Kiev de schuld geeft en niet hem. Zelfs als alles bij het oude blijft, zou de ontmoeting in Alaska Poetin tijd hebben gegeven om verder te gaan in Oekraïne en de gevolgen van Trumps dreigementen uit te stellen.

Het kader van de top helpt hem: Europa is er niet bij, en Oekraïne is er niet bij. Onderhandelingen kunnen alleen plaatsvinden tijdens een staakt-het-vuren, verklaarden de Europese staatshoofden zaterdag. De "weg naar vrede" kan niet worden bepaald zonder Kiev. Voor Moskou betekent dit dat de schuldigen al geïdentificeerd zijn als de gesprekken opnieuw geen resultaat opleveren.

Poetin zal de gesprekken met Trump gebruiken om hem verder van Europa te vervreemden en zo de betrekkingen tussen de VS en Rusland verder te normaliseren. Oesjakov heeft in ieder geval al aangegeven hoe het verder zal gaan: "Nadat Poetin Trump in Alaska heeft bezocht, zal de volgende ontmoeting uiteraard op Russische bodem plaatsvinden." Trump heeft al een uitnodiging ontvangen.