Burgemeester zijn gaat niet om het behagen, maar om het beslissen

Burgemeester zijn gaat niet om het behagen van anderen, maar om het nemen van verantwoorde beslissingen. Lokaal bestuur vereist nabijheid, maar ook vastberadenheid. Een burgemeester is er niet om iedereen alles te beloven, maar om onafhankelijk te dienen, nee te zeggen waar nodig en het vertrouwen van de burgers te respecteren.

Met verantwoordelijkheidsgevoel en een groot burgerlijk bewustzijn deel ik deze reflectie over wat de uitoefening van een serieus, transparant en mensgericht gemeentelijk mandaat zou moeten zijn en wat dat altijd zal blijven.

Wat het betekent om een gemeente te besturen: Het voorzitterschap van een gemeenteraad is geen symbolische rol, noch is het louter een kwestie van dagelijks bestuur. Het is een uitvoerende functie met een reële impact op het leven van de inwoners. Daarom moet deze met de grootste zorgvuldigheid, missiebewustzijn en een onwrikbare toewijding aan het algemeen belang worden uitgeoefend.

De rol van burgemeester vereist leiderschap, kennis, nabijheid en bovenal integriteit. Het gaat niet alleen om het beheer van een gebied, maar om het vermogen om de gemeenschap oprecht te dienen, verantwoorde beslissingen te nemen en ervoor te zorgen dat elke handeling van het lokale bestuur prioriteit geeft aan de belangen van de mensen die democratische legitimiteit verlenen.

Gemeentelijk handelen moet gebaseerd zijn op waarheid en vertrouwen. Een gemeente kan niet bediend worden met vage toespraken of makkelijke beloftes. Ze moet bediend worden met hard werken, duidelijke doelstellingen en bestuur gebaseerd op de principes van legaliteit, rechtvaardigheid, transparantie en efficiëntie.

Financiële verantwoordelijkheid en politieke besluitvorming: Een van de eerste verplichtingen van gemeentebestuurders is het respecteren van de grenzen van de publieke middelen. De gemeentelijke begroting is geen zaak van vrijwilligheid. Deze moet rigoureus worden gepland, gedisciplineerd worden uitgevoerd en streng worden gecontroleerd. Het onverantwoord in de schulden steken van een gemeenteraad hypothekeert ieders toekomst, ontneemt degenen die na hen komen de speelruimte en brengt diensten, investeringen en reacties die burgers zouden moeten bereiken, in gevaar.

In deze context is financiële duurzaamheid geen technisch detail, maar een politieke en morele verantwoordelijkheid. Geen enkel ontwikkelingsproject is legitiem zonder een solide en transparant begrotingskader.

Het is ook belangrijk om de verantwoordelijkheid te benadrukken die bij gemeentelijke bedrijven rust. Deze entiteiten bestaan niet om parallelle structuren te huisvesten of om buiten het publieke toezicht te opereren. Ze bestaan om kwalitatief hoogwaardige openbare diensten te leveren, en het is de verantwoordelijkheid van de burgemeester om ervoor te zorgen dat dit gebeurt. Sectoren zoals watervoorziening, afvalbeheer of stedelijk vervoer mogen niet lichtvaardig worden behandeld of voor andere doeleinden worden uitgebuit. Wanneer ze falen, schaden ze direct het leven van burgers, en wanneer ze niet goed functioneren, ligt de verantwoordelijkheid bij degenen die ze leiden.

Stadsplanning, bedrijven en veiligheid: Stadsplanning is een cruciale dimensie van lokaal bestuur. Geen enkele gemeenschap kan solide groeien als ze afhankelijk is van informaliteit, wanordelijke bewoning of medeplichtigheid aan illegaliteit. Illegale bouw is niet zomaar een administratieve overtreding. Het is vaak de oorzaak van diep onrecht, uitbuiting, onveiligheid en milieudegradatie. Een gemeente die de bouw van hutten, provisorische bijgebouwen of illegale bouwwerken accepteert, doet afstand van haar gezag en brengt de collectieve waardigheid in gevaar. De inzet moet duidelijk zijn: volledige legaliteit en stadsplanning met rechtvaardigheid.

Openbare veiligheid is een ander gebied waarop gemeenten zich niet kunnen beperken tot wat formeel binnen hun bevoegdheden is vastgelegd. Inwoners eisen veiligheid in de openbare ruimte, bescherming van eigendommen en de strijd tegen onbeschoftheid. De gemeentepolitie moet worden opgeroepen om deze rol vastberaden en nabij te vervullen, en het is tevens noodzakelijk om de technologische middelen die worden ingezet om de veiligheid te waarborgen, te versterken. Videobewaking, risicodetectiesystemen en platforms voor stedelijke monitoring moeten proportioneel en met respect voor de grondrechten worden geïntegreerd, maar met de vastberadenheid om burgers te beschermen en de openbare ruimte te behouden.

Gezondheid, onderwijs en regionale ontwikkeling: Gezondheid en onderwijs zijn eveneens structurerende pijlers van het gemeenschapsleven. Hoewel de gemeente niet primair verantwoordelijk is voor deze gebieden, is haar actie cruciaal om te zorgen voor een goede infrastructuur, behoorlijke toegang en effectieve ondersteuning voor de bevolking. Het is de verantwoordelijkheid van de burgemeester om ervoor te zorgen dat gezondheidscentra in adequate faciliteiten opereren, dat scholen goed worden onderhouden en dat openbare voorzieningen klaar zijn om te voldoen aan nieuwe sociale en demografische behoeften.

Wanneer de staat bevoegdheden overdraagt aan gemeenten, is er een grens die niet overschreden mag worden: die van financiële verantwoordelijkheid. Geen enkele lokale overheid mag extra taken aanvaarden zonder voldoende middelen. Dit zou verraad zijn aan de burgers. Het aanvaarden van lasten zonder de capaciteit om hierop te reageren, brengt de kwaliteit van de dienstverlening en de soliditeit van het lokale bestuur in gevaar.

Het is ook essentieel om de toegang van gemeenten tot financieringsprogramma's, zowel van de overheid als van de Europese Unie, te versterken. Het aantrekken van overheidsinvesteringen is een strategische functie die planning, technische expertise, goed voorbereide teams en vooral visie vereist. Een gemeente die zich beperkt tot uitvoering, zonder groei na te streven, veroordeelt zichzelf tot stagnatie. Een burgemeester heeft de plicht om zijn grondgebied centraal te stellen, wat solide aanvragen, gestructureerde projecten en effectieve institutionele samenwerking vereist.

Cultuur, erfgoed en lokale identiteit zijn niet zomaar bijkomstigheden. Ze zijn essentiële troeven voor sociale cohesie, collectief zelfrespect en regionale erkenning. Een gemeente moet haar culturele erfgoed beschermen, artistieke creatie stimuleren en de uitingen die haar gemeenschap kenmerken, waarderen. Dit geldt ook, en zeker ook, voor toerisme.

Toerisme moet worden beschouwd als een motor voor geïntegreerde ontwikkeling, en niet slechts als een middel om bezoekers aan te trekken. Het is de rol van de president om de sterke punten van het gebied te promoten, de sterke punten ervan te identificeren, het te integreren in regionale en nationale promotienetwerken en ervoor te zorgen dat toerisme duurzaam, authentiek is en waarde genereert voor de lokale bevolking.

Beoefen autonomie, oordeel oordeelkundig: de gemeentelijke functie moet worden uitgeoefend met onafhankelijkheid, soberheid en institutioneel bewustzijn. De gemeenteraad is geen eigendom van politieke partijen of private belangen. Hij is van het volk en moet met moed worden bestuurd, met standvastigheid waar nodig en met dialoog waar mogelijk, zonder aarzeling wanneer het collectief belang op het spel staat.

Gemeentelijk leiderschap is per definitie een leiderschap van nabijheid. Het moet ook een leiderschap van vraag zijn. Een gemeente bestuur je niet alleen met woorden. Je bestuurt ze met beslissingen, met aanwezigheid en met verantwoordelijkheid.

Wij kennen allemaal, in onze gemeenten, zittende burgemeesters die zich met striktheid en toewijding houden aan de hier uiteengezette principes. Het zijn burgemeesters die de eisen van hun functie begrijpen en hun taken uitvoeren met autonomie, ethisch besef en institutionele verantwoordelijkheid. In andere situaties komen we kandidaten tegen die ernaar streven leiding te geven zonder dat ze de capaciteiten daartoe hebben aangetoond. We weten niet wat ze zullen doen, noch hoe ze zullen beslissen. Maar we mogen er terecht op hopen dat ze het goed zullen doen, zolang ze bereid zijn te dienen, niet te gehoorzamen.

Het is cruciaal dat we onderscheid maken tussen degenen die een openbaar ambt bekleden met kritische onafhankelijkheid en degenen die extreem afhankelijk zijn van het partijapparaat dat hen in stand houdt. De autonomie van een burgemeester wordt grotendeels afgemeten aan zijn vermogen om nee te zeggen. Nee zeggen wanneer de publieke belangen op het spel staan. Nee zeggen wanneer institutionele evenwichten in het geding zijn. Nee zeggen wanneer morele coherentie belangrijker is dan politiek opportunisme.

Het beoordelen van machthebbers gaat niet alleen over het tellen van meters weg of het kwantificeren van vierkante meters beton; het gaat ook om het begrijpen van de financiële gezondheid van de instelling, de duurzaamheid van haar verplichtingen en hoe goed ze de regels van het openbaar bestuur naleeft. Wat aan de oppervlakte zichtbaar is, weerspiegelt niet altijd wat er intern gestructureerd is, en als burgers hebben we de plicht om te proberen te begrijpen wat er achter het imago, de aankondiging en de inauguratie schuilgaat.

In die zin is het essentieel om gemakkelijke retoriek, ongefundeerde beloftes en de populistische verleiding die vaak probeert de ernst van het bestuur te vervangen door het lawaai van de retoriek, af te wijzen. Bestuur, vooral op lokaal niveau, draait om beslissen. En beslissen impliceert kiezen. Het impliceert de moed hebben om weerstand te trotseren. En vaak impliceert het ongenoegen.

Burgemeester zijn is geen baan om iedereen tevreden te stellen. Het is een baan met verantwoordelijkheidsgevoel. En iedereen die er alleen maar voor kiest om iedereen tevreden te stellen, verraadt uiteindelijk zijn missie. Zoals Steve Jobs met heldere ironie zei: "Als je iedereen tevreden wilt stellen, verkoop dan ijs."

In het gemeentelijk bestuur bestaan er geen gemakkelijke oplossingen. Keuzes zijn vereist. Karakter is vereist. Toewijding aan de waarheid is vereist.

Dit is de norm die burgers zouden moeten eisen. Dit is de norm die iedereen die een openbaar ambt nastreeft, zonder aarzeling zou moeten omarmen.