De staat hervormen? Natuurlijk...

Het woord 'hervorming' is in de mode. Het ziet er altijd goed uit. Staatshervorming, bestuurlijke hervorming, modernisering, digitalisering... het klinkt serieus, technisch en vooruitstrevend. Maar tussen ons: hoe vaak hebben we dit al gehoord?

Nu hebben we een AD-regering die ons belooft dat dit de weg is die we moeten bewandelen. Dat ze zullen vereenvoudigen, agentschappen zullen samenvoegen, bureaucratie zullen verminderen, verdienste zullen belonen en een einde zullen maken aan de cultuur van vriendjespolitiek. Op papier ziet het er allemaal geweldig uit.

Maar de realiteit is anders. Portugal blijft een zwaarlijvige, traag bewegende staat, gedomineerd door gevestigde belangen. Een staat waar veel diensten functioneren alsof het nog steeds 1995 is, en waar een groot deel van het systeem meer dient om posities te behouden dan om de burger te dienen.

Een serieuze staatshervorming vereist impopulaire bezuinigingen, moeilijke beslissingen en politieke confrontaties waar geen enkele regering van houdt. Het vereist het afschaffen van schijninstellingen, het beperken van partijbenoemingen, het evalueren wie werkt en wie niet, en bovenal het doorbreken van de "het is altijd zo geweest"-mentaliteit die het Portugese openbaar bestuur domineert.

De vraag is: is deze regering daartoe bereid? Eerlijk gezegd betwijfel ik dat. De PSD heeft verschillende kansen gehad om structurele hervormingen door te voeren, maar in de praktijk is het bijna altijd uitgelopen op uitstel, versoepeling of terugkrabbelen. Er is veel gepraat over efficiëntie, maar weinig actie ondernomen met betrekking tot wat er echt moet gebeuren.

En dit gaat niet over een aanval op de staat. Integendeel. Iedereen die bestuurskunde studeert en gelooft in de waarde van publieke dienstverlening, weet dat een goed functionerende staat essentieel is. Maar om te functioneren, moet die goed bestuurd en geëvalueerd worden, en bovenal een cultuur van verantwoordingsplicht hebben. Zonder die cultuur schilderen we slechts de muren van een afbrokkelend gebouw.

Een staatshervorming is urgent. Maar daarvoor is moed nodig. En helaas is moed zeldzaam in de Portugese politiek. Vooral als het stemmen kan kosten.